ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΑΕΤΟΥ (ΠΕΤΡΩΤΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ)

 

Ένα χιλιόμετρο ανατολικά του χωριού Πετρωτό του Νομού Θεσσαλονίκης βρίσκονται τα ερείπια ενός βυζαντινού κάστρου στην θέση Καλές ή Γαλές (=κάστρο) που ταυτίζεται με το βυζαντινό φρούριο του Αετού που αναφέρεται σε κείμενο των αρχών του 12ου αιώνα  και περιγράφει την πορεία που ακολούθησε ένας βυζαντινός στρατηγός εξερχόμενος με το στράτευμα από την Θεσσαλονίκη κατά την διάρκεια ενός βυζαντινού εμφυλίου το έτος 1080μ.Χ. Συγκεκριμένα περιγράφει την πορεία που ακολούθησε ο επαναστάτης στρατηγός Νικηφόρος Βασιλάκιος εξερχόμενος από  την πόλη της Θεσσαλονίκης, για να συγκρουστεί με τον απεσταλμένο στρατηγό του Αυτοκράτορα, τον Αλέξιο Κομνηνό στην κοιλάδα του Αξιού ποταμού, ο οποίος είχε σταλεί για να καταστείλει την ανταρσία του Βασιλάκιου. 

(Η πρώην ονομασία του Πετρωτού είναι Γενή-Μαχαλά). 

ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΣΤΡΟΥ:

Ιουστινιάνεια Περίοδος (6ος μΧ.) με προσθήκες την εποχή Βασιλείου Β΄ του Βουλγαροκτόνου (10ος-11ος αιώνας μ.Χ.).

ΠΕΡΙΟΧΗ: ΠΕΤΡΩΤΟ

ΝΟΜΟΣ: ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΥΨΟΜΕΤΡΟ: 240μ.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΣΤΡΟΥ

Το κάστρο του Αετού είναι χτισμένο σε πλάτωμα κατά μήκος μιας στρατηγικής κορυφής ενός επιμηκούς χαμηλού βουνού σε ύψος που κυμαίνεται στα 240 μέτρα. Στο υψηλότερο σημείο σώζονται τα ερείπια ενός πύργου και από γύρω περιβάλλεται με τείχος. Η συνολική περίμετρος του φρουρίου είναι περίπου τριακόσια (300) μέτρα. Στους πρόποδες του υψώματος του κάστρου στα δυτικά, κυλάνε τα νερά του Γαλλικού ποταμού που ενώνεται με τον χείμαρρο Ξηροπόταμο στο ύψος του Πετρωτού.

• ΠΥΡΓΟΣ

Στο υψηλότερο σημείο σώζονται τα ερείπια ενός ορθογώνιου πύργου που τα τοιχώματα του είναι εμφανή από μακρινή απόσταση. Οι διαστάσεις του είναι περί τα  8×8.5 μέτρα με πάχος δύο (2) μέτρων και με μέγιστο σωζόμενο ύψος τα τρία (3) μέτρα. Είναι χτισμένος από ασβεστολιθικές πέτρες και κεραμικά που συνδέονται μεταξύ τους με ασβεστοκονίαμα.

ΠΥΡΓΟΣ

ΚΑΤΟΨΗ ΠΥΡΓΟΥ

ΒΟΡΕΙΑ ΠΛΕΥΡΑ ΠΥΡΓΟΥ

Στην νότια πλευρά του πύργου και εσωτερικά αυτού, διακρίνεται μια μακρόστενη κιστέρνα με διαστάσεις 2.5×0.8 μέτρα. 

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΙΣΤΕΡΝΑ

• ΤΕΙΧΟΣ

 Το τείχος βρίσκεται σε ερειπιώδη κατάσταση διότι μεγάλο μέρος του έχει σκεπαστεί από την βλάστηση και άλλο έχει κατακρημνιστεί στις απότομες πλαγιές του. Πάντως, είναι εμφανή τα ίχνη της  πορείας που ακολουθούσε. Τα υλικά δόμησής είναι ασβεστολιθικές πέτρες με ασβεστοκονίαμα. Το καλύτερα σωζόμενο σημείο του τείχους είναι στην νότια-νοτιοανατολική πλευρά του με πάχος ενάμιση (1,5) μέτρο και ύψος που δεν ξεπερνάει  το ένα μέτρο. Αυτή η πλευρά του φρουρίου διαχωρίζεται με ένα μικρό διάσελο με το διπλανό ισοϋψή  ύψωμα και  ήταν και η πιο ευάλωτη σε εχθρική εισβολή. Οι υπόλοιπες πλευρές του φρουρίου έχουν έντονα κατηφορική κλίση χαρίζοντας φυσική προστασία.

ΝΟΤΙΟ-ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ

ΘΕΜΕΛΙΑ ΝΟΤΙΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ

Επίσης εσωτερικά και εξωτερικά του φρουρίου διακρίνονται σε κάποια λιθοσωροί που αποτελούν ερείπια κτισμάτων που έχουν καταρρεύσει πλήρως.

Άξιο αναφοράς είναι και η ύπαρξη ενός μικρού βαράθρου βάθους τριών μέτρων, λίγα μέτρα βόρεια του πύργου, πλησίον και εσωτερικά του βόρειου τείχους. Οπτικά από πάνω φαίνεται ότι στενεύει και είναι άγνωστο αν έχει συνέχεια.

ΜΙΚΡΟ ΒΑΡΑΘΡΟ

ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΣΤΡΟΥ

Στρατηγική σημασία. 

Το φρούριο του Αετού βρίσκεται σε ιδιαίτερα στρατηγικό σημείο με τεράστια οπτική στην γύρω περιοχή.  Ελέγχει τα περάσματα  του Γαλλικού ποταμού και την έναντι περιοχή μέχρι το βουνό Καμήλα αλλά και ένα μεγάλο μέρος από την κοιλάδα του Αξιού ποταμού και βόρεια. Πιθανόν αποτελούσε ένα από τα προπύργια περιμετρικά της Θεσσαλονίκης. που ήλεγχε και ειδοποιούσε σε περίπτωση εχθρικής εισβολής. 

ΟΠΤΙΚΗ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΟ ΒΟΥΝΟ ΚΑΜΗΛΑ (569μ.)

ΙΣΤΟΡΙΑ

Ένα κείμενο των αρχών του 12ου αιώνα  αποτελεί την μόνη αναφορά που ταυτίζει τα ερείπια του εν λόγω κάστρου στην θέση Καλές ή Γαλές με το βυζαντινό φρούριο του Αετού. Πρόκειται για κείμενο που εξιστορεί γεγονότα ενός βυζαντινού εμφυλίου μεταξύ του Νικηφόρου Βασιλάκιου και του Αλέξιου Κομνηνού το έτος 1080 μ.Χ. και περιγράφει την πορεία που ακολούθησε ο Βασιλάκιος εξερχόμενος με το στράτευμα του από την Θεσσαλονίκη προκειμένου να συναντήσει και να αντιμετωπίσει τον Αλέξιο Κομνηνό.

Την εν λόγω ιστορία έγραψε ο σύζυγος της Άννας Κομνηνής, Νικηφόρος Βρυέννιος (βιβλίο Δ,19) όπου το σχετικό εδάφιο αναφέρει:

<<...εξήει της πόλεως (της Θεσσαλονίκης).Καταλιπών δε την ευθείαν οδόν, ίνα ούτως λάθη του μικρού δειν αλάθητον (δηλαδή τον Αλέξιο Κομνηνό), δια της λεγομένης Λητής διελθών, επεί προς τον ποταμό γέγονεν,ον Γαλλικόν καλούσιν οι εγχώριοι, διαπέρασαν τούτον εγγύς που του φρουρίου του Αετού καλουμένου και τον εκείσε υπερβάς αύλακα εχώρει δια της πεδιάδος (προς τον Αξιόν ποταμόν) >>.

Δηλαδή αναφέρει ότι ο Βασιλάκιος βγαίνοντας από την πόλη της Θεσσαλονίκης, άφησε την Εγνατία οδό, έτσι ώστε να μη γίνει αντιληπτός από τον Αλέξιο Κομνηνό και ακολούθησε ένα μικρό δρόμο που ξεκινούσε από την Λητή, έφθασε στο ποταμό Γαλλικό που έτσι τον ονομάζουν οι κάτοικοι της περιοχής και τον διαπέρασαν στο ύψος που βρίσκεται κοντά το φρούριο του Αετού και  διαπερνώντας τον, κινήθηκε μέσω της πεδιάδος προς τον Αξιόν ποταμόν.

Για την ιστορία, εκείνη την χρονιά  αυτοκράτορας ήταν ο Νικηφόρος Βοτανειάτης που έστειλε τον στρατηγό του  Αλέξιο Κομνηνό να αντιμετωπίσει την εξέγερση του πρωτοπροέδρου και Δούκα του Δυρραχίου Νικηφόρο Βασιλάκιο που είχε καταλάβει την Θεσσαλονίκη. Τελικώς ο Αλέξιος Κομνηνός αντιμετώπισε νικηφόρα τον Βασιλάκιο και τον αιχμαλώτισε.

Από τις ανωτέρω τοπογραφικές πληροφορίες αλλά και από την χρονολόγηση του κάστρου, το σημείο ταιριάζει απόλυτα. Επίσης στο ύψος του Πετρωτού υπάρχει σημείο στο Γαλλικό ποταμό που οι ντόπιοι αποκαλούν <<χλιό το νερό>> και τα νερά είναι ρηχά, αποτελώντας ένα στενό πέρασμα του ποταμού και αναφέρεται ότι ανά καιρούς ανακαλύπτονται στα χωράφια τους πάσσαλοι που ανήκαν σε αλλοτινά γεφύρια για το πέρασμα του ποταμού. Για αυτούς τους λόγους το συγκεκριμένο κάστρο ταυτίζεται με το φρούριο του Αετού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Βιβλίο με τίτλο: Άγνωστα βυζαντινά κάστρα της Μακεδονίας του Νικολάου Μουτσόπουλου (σελίδες 107-124).
• Στίγμα θέσης κάστρου: Ιστοσελίδα Καστρολόγος: https://www.kastra.eu/

Παρακάτω βίντεο με Drone.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

Νοτιοανατολικά του χωριού Πετρωτό ξεκινάει χωματόδρομος ανηφορικός. Μετά από ένα χιλιόμετρο φθάνουμε σε σημείο που στα δεξιά του δρόμου βρίσκεται το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Εκεί αφήνουμε το αυτοκίνητο. Επίσης η προσέγγιση στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία μπορεί να γίνει και από χωματόδρομους που ξεκινάνε από τα χωριά Μονόλοφο και Μελισσοχώρι. Από το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία κοιτώντας βόρεια διακρίνουμε στην κορυφή του υψώματος τα ερείπια τειχών του πύργου του εν λόγω κάστρου. Από εκεί ξεκινάμε ανηφορική πεζοπορία σε κακοτράχαλο έδαφος με βόρεια κατεύθυνση, μέσα από σημεία με έντονη βλάστηση και από παλιά εγκαταλελειμμένα μονοπάτια και μετά από είκοσι με τριάντα λεπτά φθάνουμε στην κορυφή του υψώματος όπου και το φρούριο του Αετού.  

(Οι χωματόδρομοι θέλουν προσοχή για συμβατικό αυτοκίνητο).

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ-ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ

ΕΚΚΛΗΣΑΚΙ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ

Το ακριβές σημείο του φρουρίου του Αετού, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος.