ΚΑΣΤΡΟ ΡΟΔΟΛΙΒΟΥΣ (Ν.ΣΕΡΡΩΝ)

 

    

      Δύο χιλιόμετρα ανατολικά από το χωριό Ροδολίβος του νομού Σερρών, πάνω σε φυσικό οχυρό λόφο με ονομασία Καλές ή Καλιάς, βρίσκονται τα ερείπια ενός κάστρου. Πρόκειται για έναν άγνωστο οχυρωμένο οικισμό μεγάλης περιμέτρου που χρονολογείται στην Πρωτοβυζαντινή περίοδο. Ο λόφος αποτελεί πρόποδα του Παγγαίου όρους και η κορυφή του έχει υψόμετρο 730 μέτρων. Το κάστρο βρισκόταν σε ιδιαίτερα στρατηγική θέση, αφού ασκούσε οπτικό έλεγχο όχι μόνο στο Παγγαίο όρος αλλά και στην ευρύτερη πεδινή περιοχή από την οποία περνούσε Εγνατία οδός. Η ονομασία του λόφου σημαίνει κάστρο {ΣΧ.1}.

      

• ΝΟΜΟΣ: ΣΕΡΡΩΝ

• ΧΩΡΙΟ: ΡΟΔΟΛΙΒΟΣ

• ΘΕΣΗ: ΚΑΛΕΣ 

• ΥΨΟΜΕΤΡΟ: 710-730 ΜΕΤΡΑ

• ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ: ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟ 

ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΣΤΡΟΥ 

             Το κάστρο Ροδολίβους βρίσκεται κατά μήκος της επιμηκούς κορυφής του λόφου. Ο λόφος αποτελείται από ασβεστολιθικά πετρώματα και στο υπέδαφος της περιοχής υπάρχουν φλέβες μαρμάρου. Οι μακρυές πλαγιές στην βόρεια και στην νότια πλαγιά είναι απροσπέλαστες και απόκρημνες, τις οποίες διαρρέουν ρεματιές. Στην νότια ρίζα του λόφου κυλάνε τα νερά από το Σωληναρούδι ρέμα και στην βόρεια ρίζα, υπάρχει ρεματιά (αγνώστου ονόματος) που τα νερά της κατευθύνονται στο χωριό της Πρώτης και εν συνεχεία χύνονται στον ποταμό Αγγίτη. Οι στενές πλευρές της ανατολικής και δυτικής πλευράς είναι αρκετά επικλινείς και μόνο από αυτές θα μπορούσε να προσεγγίσει εχθρός. Στις νοτιοανατολικές υπώρειες του λόφου, βρίσκεται το σύγχρονο εξωκκλήσι του Αγίου Γεωργίου που χτίστηκε σε θέση που ταυτίζεται με το υστεροβυζαντινό μονύδριο του <<Αγίου μεγαλομάρτυρος Γεωργίου του λεγομένου Βορισκού>> που αναφέρεται σε έγγραφα 14ου-15ου αιώνα. Ο Βορισκός ήταν αγρίδιο, δηλαδή αγροτικός οικισμός και τοποθετείται κάπου πλησίον στον Άη Γιώργη.

     Το κάστρο βρίσκεται σε ερειπιώδη κατάσταση. Η θαμνώδης βλάστηση που υπάρχει είναι πάρα πολύ πυκνή και έχει σκεπάσει μεγάλος μέρος των κτισμάτων. Ισχυρό τείχος περιέβαλε όλην την περίμετρο  του κάστρου, όπως αναφέρει και ο Σάμσαρης Πέτρος που εξερεύνησε παλιότερα τον λόφο. Η δόμηση του τείχους αποτελείται από αργολιθοδομή με συνδετικό κονίαμα ανάμεσα τους και κεραμικά. Το τείχος σήμερα σώζεται αποσπασματικά σε κάποια σημεία. Εντός των τειχών υπάρχει ένας μεγάλος ερειπιώνας από οικίες και οικοδομήματα του κάστρου που έχουν καταρρεύσει. Το τείχος και τα κτίσματα του κάστρου φαίνεται ότι έχουν αλλοιωθεί από μεταγενέστερες εγκαταστάσεις και  το πέρασμα του χρόνου.
        Το τείχος ακολουθούσε μια περιμετρική πορεία διαμορφωμένη πάνω στο  κακοτράχαλο ανάγλυφο του εδάφους της μακρόστενης κορυφής. Το μέγεθος της περιμέτρου είναι εντυπωσιακά μεγάλο και υπολογίζεται περίπου στα 1350 μέτρα. Δηλαδή θα μπορούσε να αναλογεί σε ένα μικρό πόλισμα. Ίσως η ευημερία αυτήν να προέρχονταν από τον πλούσιο ορυκτό πλούτο της ευρύτερης περιοχής. 

   Τα λιγοστά τμήματα τείχους που εντοπίστηκαν σε όλες τις πλευρές, κυμαίνονται σε χαμηλό ύψος (1-1.5μ.). Το μέγιστο ύψος που εντοπίστηκε είναι  τμήμα οχύρωσης της ΝΔ γωνίας που φθάνει τα δύο μέτρα περίπου. Ο Σάμσαρης Πέτρος που εξερεύνησε τον χώρο το 1995 αναφέρει τείχος που φθάνει σε ύψος τα τρία μέτρα, ένα άλλο τμήμα μήκους 21 μέτρων και έναν πύργο. Αυτά δεν εντοπίστηκαν. Η οργιώδης  βλάστηση δεν βοήθησε  στον εντοπισμό τους. 

ΤΕΙΧΟΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΓΩΝΙΑΣ

Τείχος νότιας πλευράς 

Τείχος βόρειας πλευράς.

Τείχος στο μέσο της βόρειας πλευράς 

ΝΔ γωνία (ύψος 2 μέτρα).

Ιδιομορφία οχύρωσης ΝΔ γωνίας (πιθανόν πύργου)

 

    Εντός του κάστρου υπήρχε ο οικισμός. Σήμερα διακρίνονται σε όλον τον χώρο ογκώδεις λιθοσωροί, θεμέλια κτισμάτων, διάσπαρτα κεραμικά και κεραμίδες στέγης που αποτελούν ερείπια από τα σπίτια και του οικοδομήματα του κάστρου. 

Ερείπια οικισμού.

Ερείπια κτισμάτων με διάσπαρτα κεραμικά.

Ο ΛΟΦΟΣ ΑΠΟ ΝΔ

      Να αναφέρουμε ότι στο δυτικό άκρο, όπου είναι και το πλάτωμα της κορυφής, υπάρχει μια ογκώδης σωρολιθιά σχήματος Π που ακολουθεί το αρχικό τείχος. Είναι εμφανώς κάποιο κτίσμα μεταγενέστερης εγκατάστασης που αλλοίωσε προφανέστατα μεγάλο μέρος των αρχικών κτισμάτων του κάστρου. Στο διαδίκτυο υπάρχουν αναφορές ότι σε αυτήν την θέση υπήρχε πιθανόν κάποιο μοναστήρι με περίβολο {ΣΧ.2}.

Γραμμή σωρολιθιάς σχήματος "Π".

Άποψη της σωρολιθιάς από την βόρεια μεριά. 

ΙΣΤΟΡΙΑ 

         Άγνωστη η ιστορία του συγκεκριμένου κάστρου. Η ευρύτερη περιοχή του Ροδολίβους φαίνεται ότι κατοικείται αδιάκοπα από την προϊστορική περίοδο μέχρι σήμερα. Το συγκεκριμένο κάστρο τοποθετείται στην πρωτοβυζαντινή περίοδο. Αποτελεί έναν μεγάλο οχυρωμένο οικισμό, όπως αρκετοί άλλοι στον νομό Σερρών. Παραδείγματα: το Κάστρο Σφελινού, το Κάστρο Χιονοχωρίου, το Κάστρο Αγίου Πνεύματος και το Κάστρο Αχλαδοχωρίου είναι οχυρωμένοι οικισμοί, οι οποίοι ανήκουν πάνω-κάτω στην ίδια χρονική περίοδο (πρωτοβυζαντινή περίοδος) και βρίσκονται σε στρατηγικά ορεινά σημεία ή σε πρόποδες βουνού όπως το συγκεκριμένο κάστρο του Ροδολίβους και έχουν σχετικά μεγάλη έκταση {ΣΧ.3}. Άγνωστο μέχρι πότε  επιβίωσε ο εν λόγω οχυρωμένος οικισμός. Πιθανότατα να είχε εγκαταλειφθεί μέχρι τον 7ο αιώνα μ.Χ., ένεκα  των βαρβαρικών επιδρομών (Ούννοι, Γότθοι, Σλάβοι και άλλοι), που έλαβαν χώρα σταδιακά την εποχή εκείνη (4ος-7ος αι.).
    Η ευημερία και η μεγάλη έκταση του άγνωστου οχυρωμένου οικισμού φαίνεται να οφείλεται στον πλούσιο ορυκτό πλούτο της περιοχής και συγκεκριμένα στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων χρυσού, αργύρου και άλλων μετάλλων που υπήρχαν στην ευρύτερη περιοχή του Παγγαίου όρους αλλά και στην αφθονία φλεβών μαρμάρου που υπάρχουν γύρω από το λόφο.
   Στον χώρο έχουν βρεθεί οικοδομικοί πλίνθοι και επιφανειακή αβαφή κεραμική από χείλη πιθαριών, λαβών και σωμάτων αγγείων με αυλακωτή και χτενωτή διακόσμηση. Επίσης βρέθηκαν και δύο χάλκινα νομίσματα της εποχής του Κωνσταντίου Β' (337-361 μ.Χ.). Έξω από το ανατολικό τμήμα του περιβόλου, σε μικρό πλάτωμα αναφέρονται συλλημένοι κιβωτιόσχημοι τάφοι. Πιθανόν το σημείο αυτό να αποτελούσε την νεκρόπολη του κάστρου. 

   Επίσης άγνωστη παραμένει η ονομασία του οχυρωμένου οικισμού. Η ονομασία Ροδολίβος ή Ραδολίβος εμφανίζεται αιώνες αργότερα, από το 1090 μ.Χ. με διάφορες παραλλαγές, όπου αναφέρεται ως προάστειον και όχι ως κάστρο, στην θέση που βρίσκεται σήμερα. 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

Η προσέγγιση για το κάστρο γίνεται από ανατολικά ή από την ρίζα του λόφου στα δυτικά. Η προσέγγιση η δική μας έγινε από ανατολικά μέσω ενός αυχένα που ενώνει τον λόφο με τον ορεινό όγκο του Παγγαίου. Ανηφορικός κακοτράχαλος χωματόδρομος τριών περίπου χιλιομέτρων που ξεκινάει από τις νοτιοδυτικές υπώρειες του λόφου, οδηγεί στον ανατολικό αυχένα.  Για την προσέγγιση χρειάζεται και ανάλογο όχημα. Από εκεί ξεκινάμε ιδιαίτερα κοπιαστική και επίπονη  πεζοπορία σε ασαφή μονοπάτια, μέσα στην πυκνή βλάστηση, ειδικά στην αρχή της πορείας που τα μονοπάτια έχουν φράξει.  Αν και η απόσταση για την κορυφογραμμή που  βρίσκεται το κάστρο είναι μικρή, χρειάζεται αρκετή ώρα ένεκα της οργιώδους βλάστησης. Η περιήγηση στο κάστρο ομοίως πάλι είναι δύσκολη. Η προσέγγιση δεν συστήνεται σε άπειρους αναβάτες. Παρακάτω ο χάρτης διαδρομής.

ΧΑΡΤΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ

Το ακριβές σημείο του κάστρου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος

ΤΟ ΡΟΔΟΛΙΒΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ

ΣΧΟΛΙΑ

{ΣΧ.1} Η ονομασία Καλές σημαίνει κάστρο στην τουρκική γλώσσα. Το όνομα Καλιάς είναι προφανής τοπική παραφθορά της λέξης Καλές, αλλά υπάρχουν και άλλες απόψεις.  

{ΣΧ.2} Σχετική δημοσίευση στην δημόσια ομάδα της εφαρμογής Facebook " ΕΥΤΟΠΙΑ Ροδολίβους" στον σύνδεσμο:

https://m.facebook.com/groups/eytopiarodilibous/permalink/2941364012810491/

{ΣΧ.3} Περισσότερα σχετικά με αυτά τα κάστρα βλέπε παρακάτω:

• Κάστρο Σφελινού στον σύνδεσμο: https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=sfelinos
• Κάστρο Χιονοχωρίου στον σύνδεσμο: https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=xiono
• Κάστρο Αγίου Πνεύματος στον σύνδεσμο: https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=agiopnevma
• Κάστρο Αχλαδοχωρίου: https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=axladoxori

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Σαμσάρης Πέτρος, «Βυζαντινοί τόποι και μνημεία της κάτω κοιλάδας του Στρυμόνα», 2004, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Διδακτορική Διατριβή, 2004, σελ. 234-235 (Βόρισκος) και σελ. 706-707  (Ροδολίβος-θέση Καλές).

ΑΜΦΙΤΡΕΙΔΗΣ