ΚΑΣΤΡΟ ΛΗΝΟΥ (Ν. ΡΟΔΟΠΗΣ)

Στους νότιους πρόποδες του Παπικίου όρους, στο ύψος του χωριού Ληνός στον Νομό Ροδόπης και συγκεκριμένα σε πλάτωμα κορυφής κωνοειδούς  λόφου βρίσκονται τα ερείπια ενός μεσαιωνικού κάστρου. Πρόκειται για ένα βυζαντινό φρούριο, που είχε οικισμό κατά μήκος της νότιας πλαγιάς του.

Νομός: Ροδόπης                                         Χωριό: Ληνός

Υψόμετρο: 110-120 μέτρα

Χρονολόγηση: Βυζαντινό

                                                   

ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΣΤΡΟΥ

Η ακριβής θέση του κάστρου είναι ακριβώς βόρεια από το ανατολικό τμήμα του Ληνού στον πρώτο λόφο που υψώνεται πάνω από τον δασικό δρόμο που ανήκει στους πρόποδες του Παπικίου όρους. Το κάστρο αποτελείται από το περιμετρικό τείχος που υπάρχει στην κορυφή, συνολικού μήκους 180 μέτρων (60×30) και έχει ορθογώνιο τετράπλευρο σχήμα. Το τείχος σώζεται αποσπασματικά σε κάποια σημεία σε ικανοποιητικό ύψος αλλά το μεγαλύτερο μέρος του έχει καταπέσει στις απότομες πλαγιές και έχει σκεπαστεί από την οργιώδη βλάστηση. Πάντως, είναι εμφανής με προσεκτική παρατήρηση η πορεία που ακολουθούσε το τείχος. Η δόμηση του αποτελείται από μικρούς και μεγάλους λίθους με συνδετικό κονίαμα ανάμεσα τους. Στην νότια του πλευρά υπάρχει το καλύτερο σωζόμενο τμήμα τείχους με ύψος περί τα 3 μέτρα και  πάχος 1.80 μέτρα. Στην δυτική πλευρά υπάρχει τμήμα τείχους με ύψος περί τα 2.5 μέτρα. Στις δύο άλλες πλευρές το τείχος είναι δυσδιάκριτο και φαίνονται τα θεμέλια του σε κάποια σημεία.

ΝΟΤΙΟ ΤΕΙΧΟΣ

ΝΟΤΙΟ ΤΕΙΧΟΣ

ΔΥΤΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ

ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ

Αρκετά εντυπωσιακό είναι ότι στο βορειοδυτικό μέρος του κάστρου, υπάρχει μια υπόγεια κιστέρνα ορθογωνίου σχήματος μεγάλων διαστάσεων 4.70×5.10 μέτρα, με βάθος που ξεπερνάει τα 3 μέτρα. Βάσει του εδάφους, η κιστέρνα φαίνεται ότι είχε σκαπτεί μέσα στο έδαφος. Η τοιχοδομία της είναι φτιαγμένη από λίθους διαφορετικών μεγεθών με συνδετικό υλικό ανάμεσα τους και από πάνω το υδραυλικό αβεστοκονίαμα που είναι εμφανές σε αρκετά σημεία. Το βάθος της, ήταν σίγουρα μεγαλύτερο και αυτό το καταλαβαίνουμε διότι μέσα έχουν πέσει πέτρες, κλαδιά και χώματα. Πάντως σώζεται σε καλή κατάσταση και προκαλεί εντύπωση το μέγεθος της.

Άξιον αναφοράς είναι ότι πλησίον της κιστέρνας σώζεται τμήμα από μεγάλο κεραμικό πιθάρι μέσα στο έδαφος. Τέτοια πιθάρια τα  χρησιμοποιούσανε για αποθήκευση διαφόρων προϊόντων-τροφίμων. Φαίνεται πως εκεί ήταν και η αρχική του θέση.

ΠΙΘΑΡΙ

Επίσης εξωτερικά του τείχους, κυρίως στην νότια μεριά, υπάρχουν ερείπια από κτίσματα αποτελούμενα από λίθους με συνδετικό υλικό ανάμεσα τους και διάφοροι λιθοσωροί. Φαίνεται ότι στην νότια πλαγιά υπήρχε οικισμός.

ΕΡΕΙΠΙΑ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ ΛΙΓΑ ΜΕΤΡΑ ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΤΟΥ ΝΟΤΙΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ

Ο ΛΟΦΟΣ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΝΟΤΙΑ ΜΕΡΙΑ

ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΣΤΡΟΥ

Στον εν λόγω λόφο δεν γνωρίζουμε αν έχει πραγματοποιηθεί ανασκαφή από την Αρχαιολογία. Πάντως, πρέπει να αναφερθεί ότι εχει γίνει δενδροφύτευση πεύκων τις προηγούμενες δεκαετίες με αποτέλεσμα να έχει καλυφθεί και καταστραφεί μεγάλο μέρος του κάστρου. Επίσης στο έδαφος έχει δημιουργηθεί ένα παχύ στρώμα από πευκοβελόνες.

ΙΣΤΟΡΙΑ-ΠΙΘΑΝΗ ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ

Από την ανωτέρω περιγραφή  καταλαβαίνουμε ότι στον συγκεκριμένο λόφο υπήρχε ένα φρούριο στην κορυφή με τον οικισμό στην νότια πλαγιά του. Από το σημείο αυτό ήταν δυνατή η εποπτεία του μεγαλύτερου μέρους του κάμπου της Κομοτηνής μέχρι την θάλασσα. Το εν λόγω κάστρο δεν έχει ταυτιστεί με κάποιο πόλισμα ή φρούριο από τις ιστορικές πηγές. Κοντά του, και συγκεκριμένα πέντε χιλιόμετρα ανατολικά-νοτιοανατολικά του, βρισκόταν μία από τις σπουδαιότερες βυζαντινές πόλεις της Θράκης, η Μοσυνόπολη (πρώην Μαξιμανινούπολη) 4ος-14ος αιώνας μ.Χ. με την οποία είχε οπτική επαφή. Επίσης το κάστρο βρίσκεται σε πρόβουνο του Παπικίου όρους, δηλαδή σε  περιοχή που αναπτύχθηκε ένα από τα  σημαντικότερα μοναστικά κέντρα του Βυζαντίου. Το Παπίκιο όρος αναφέρεται για πρώτη φορά στις πηγές στα τέλη του 11ου αι. Σημαντικές πληροφορίες παρέχουν οι βυζαντινοί ιστορικοί και χρονογράφοι Ζωναράς, Κίνναμος και Χωνιάτης αναφέροντας την ύπαρξη στο Παπίκιον΄"πλείστων σεμνείων" και "φροντιστηρίων", όπου εκάρησαν μοναχοί επιφανή πρόσωπα του Βυζαντίου. Μεγάλος αριθμός βυζαντινών ναών και άλλων κτισμάτων, εντοπισμένων βόρεια των οικισμών Πολυάνθου, Ληνού, Μίσχου, Ασώματου και Θάμνας στους πρόβουνους της Ροδόπης, επιβεβαιώνουν την ορθότητα της ταύτισης της περιοχής με το Παπίκιον των βυζαντινών πηγών. Πλησίον του κάστρου, υπήρχαν τα μοναστηριακά συγκροτήματα Ληνού και Σώστη, στα οποία βρέθηκαν μεγαλειώδεις κιστέρνες. Η μεγαλύτερη ακμή του μοναστικού κέντρου του Παπικίου όρους τοποθετείται τον 11ο-12ο αιωνα και διήρκεσε μέχρι και τον 14ο αιώνα που καταλήφθηκε η περιοχή από τους Οθωμανούς. Συνεπώς, ελλείψει γραπτών πηγών για το συγκεκριμένο κάστρο, μπορούμε να κάνουμε ένα σενάριο τοποθετώντας το χρονικά μεταξύ 11ου-14ου μ.Χ. Αξίζει να αναφέρουμε ότι κατά την διάρκεια του βυζαντινού εμφυλίου  το 1344, ο Ματθαίος Καντακουζηνός πήρε στην κυριαρχία του για λογαριασμό του πατέρα του τα Κουμουτζηνά (Κομοτηνή) και του παραδόθηκαν τα κοντινά φρούρια Κρανοβούνιον, Παραδημώ, Ασώματος και Στυλάριον. Το κάστρο Ληνού είναι κοντά στην Κομοτηνή (10 χιλιόμετρα δυτικά της)  αλλά δεν γνωρίζουμε αν είναι κάποιο από τα προαναφερόμενα φρούρια. 

Άξιο προσοχής είναι ότι τέσσερα φρούρια αναφέρονται γύρω από την Κομοτηνή (Κρανοβούνιον, Παραδημώ, Ασώματος και Στυλάριον) και τέσσερα εντοπίστηκαν μέχρι στιγμής. Συγκεκριμένα το Κάστρο Κομψάτου στον Πολύανθο ( 15 χιλιόμετρα δυτικά) ,το Κάστρο Ληνού ( 10 χιλιόμετρα δυτικά) , το κάστρο Νυμφαίας (7 χιλιόμετρα βόρεια) και το Κάστρο της Θάμνας (10 χιλιόμετρα βορειοδυτικά). Βέβαια πρώτα θα έπρεπε να γίνει σε αυτά τα φρούρια μια αρχαιολογική ανασκαφή που να προσέδιδε υστεροβυζαντινή φάση. Ελπίζουμε στο κοντινό μέλλον να γίνει.

ΧΑΡΤΗΣ ΠΟΥ ΔΕΙΧΝΕΙ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΚΑΙ ΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ  ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

Ο ΛΗΝΟΣ ΚΑΙ Ο ΚΑΜΠΟΣ ΤΗΣ ΚΟΜΟΤΗΝΗΣ, ΟΠΩΣ ΦΑΙΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ

Περιγραφή προσέγγισης:

Στους πρόποδες του λόφου του Κάστρου υπάρχει δασικός χωματόδρομος που αφήνουμε το όχημα μας. Εν συνεχεία χρειάζεται ανηφορική πεζοπορία με βόρεια κατεύθυνση. Η απόσταση είναι μικρή, αλλά για  να φθάσεις στο κάστρο είναι επίπονο διότι ο λόφος είναι καλυμμένος από πυκνή βλάστηση με  πουρνάρια και πεύκα χωρίς μονοπάτια. Χρειάζονται περίπου 20 λεπτά περίπου για να φθάσει κάποιος στο πλάτωμα της κορυφής που βρίσκεται το φρούριο. 

Το ακριβές σημείο του κάστρου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

ΘΡΑΚΙΚΟΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΘΗΣΑΥΡΟΣ στο λήμμα: Ληνός (βυζαντινή εποχή) στον σύνδεσμο: http://www.xanthi.ilsp.gr/thraki/history/his.asp?perioxhid=B0215 

ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ: Ανάλυση και αξιολόγηση του αρχαιολογικού τοπίου της βυζαντινής περιόδου στο Παπίκιο όρος. ΜΑΡΙΑ Ν. Β. ΚΑΜΠΑ (Αρχαιολόγος-Ιστορικός Τέχνης)-2014

ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ στον σύνδεσμο: http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2649