ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΥΡΓΟΣ ΣΚΕΠΑΣΤΟΥ (Ν. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ)

 

Ένα χιλιόμετρο βορειοανατολικά από το χωριό Σκεπαστό του νομού Θεσσαλονίκης  βρίσκονται τα ερείπια ενός μεσαιωνικού πύργου στους πρόποδες του Κερδυλλίου όρους. Πρόκειται για έναν βυζαντινό πύργο στην κορυφή μίας βραχώδους προεξοχής του βουνού, σε ένα  ιδιαίτερο στρατηγικό σημείο που ήλεγχε την Στενωπό του Σκεπαστού. Το υψόμετρο που βρίσκεται ο πύργος είναι 540 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Νομός: Θεσσαλονίκης                                                              

Χωριό: Σκεπαστό

 

Υψόμετρο: 540 μέτρα

Χρονολόγηση: Βυζαντινό

ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΥΡΓΟΥ 

       Ο πύργος Σκεπαστού βρίσκεται χτισμένος σε ένα βραχώδες έξαρμα πλαγιάς από τους πρόποδες του Κερδυλλίου όρους. Βόρεια-βορειοανατολικά του πύργου σχηματίζεται ένα μικρό αυχένας στο έδαφος που το διαχωρίζει με την κατερχόμενη πλαγιά. Οι υπόλοιπες μεριές του, είναι αρκετά επικλινείς και σε συνδυασμό με τις ρεματιές που σχηματίζονται στην ρίζα του υψώματος, χαρίζουν στον πύργο μία φυσική προστασία. 

ΚΑΤΟΨΗ ΠΥΡΓΟΥ

      Ο πύργος είναι ορθογώνιος με διαστάσεις 6×6.5 μέτρα και μέγιστο σωζόμενο ύψος που φθάνει μέχρι δύο μέτρα. Το πάχος του τείχους κυμαίνεται μεταξύ από 1.5 έως 1.8 μέτρα. Η δόμηση του αποτελείται από λίθους διαφορετικών μεγεθών με συνδετικό κονίαμα ανάμεσα τους. Το μεγαλύτερο μέρος του πύργου έχει καταρρεύσει και σκεπαστεί από την πυκνή βλάστηση. Αυτό που σώζεται είναι ένα τμήμα του κλειστού ισογείου ορόφου που αποτελούσε υδατοδεξαμενή. Αυτό το καταλαβαίνουμε από τα υπολείμματα υδραυλικού κονιάματος στα εσωτερικά τοιχώματα. Η είσοδος στον πύργο γινόταν από κάποια υπερυψωμένη θέση. Επίσης αξίζει να προσθέσουμε ότι γύρω από τον πύργο, σε μια ακτίνα 10 μέτρων, υπάρχουν θεμέλια κτισμάτων. Φαίνεται να είναι ερείπια περαιτέρω οχυρώσεων περιμετρικά του πύργου. 

ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΟΥ ΠΥΡΓΟΥ

ΔΥΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ

ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΑ ΥΔΡΑΥΛΙΚΟΥ ΚΟΝΙΑΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΟΙΧΩΜΑ

      Ο πύργος από την στρατηγική και οχυρή του θέση του επόπτευε την βόρεια είσοδο στο οροπέδιο των βρωμολιμνών που γινόταν μέσω της στενωπού του Σκεπαστού. Η στενωπός Σκεπαστού ήταν ένα στενό πέρασμα στον αυχένα που σχηματίζεται μεταξύ του Κερδυλλίου όρους και του Βερτίσκου και αποτελούσε τμήμα δρόμου που ξεκινούσε από τον κάμπο των Σερρών και κατέληγε  στο οροπέδιο των βρωμολιμνών*. Το οροπέδιο των βρωμολιμνών είναι ένα οροπέδιο μεταξύ των χωριών Σκεπαστού-Λίμνης-Στεφανινών-Αρέθουσας-Λευκούδας-Φιλαδελφίου-Μαυρούδας. Ονομάστηκε έτσι εξαιτίας δύο αβαθών λιμνών που υπήρχαν έως το 1958, οπότε και αποξηράνθηκαν. Ήταν η λίμνη της Λάντζας (το σημερινό χωριό με ονομασία Λίμνη) και της Μαυρούδας (πρώην ονομασία Μαύροβο).  Επίσης είχε οπτική επαφή με το κάστρο της Μαυρούδας** από το οποίο απέχει 7 χιλιόμετρα. Έτσι σε μία περίπτωση εχθρικής εισβολής ο πύργος Σκεπαστού ενημέρωνε το Κάστρο της Μαυρούδας και από εκεί εν συνεχεία ενημερωνόταν το διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο της περιοχής τα γειτονικά Στεφανιανά (Στεφανινά).

ΤΜΗΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΤΕΝΩΠΟ ΤΟΥ ΣΚΕΠΑΣΤΟΥ - ΘΕΣΗ ΤΑΣΙΟΥΛΟΥΚ

Η ΟΠΤΙΚΗ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΜΑΥΡΟΥΔΑΣ

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

*Από το οροπέδιο των βρωμολιμνών στο ύψος του Σκεπαστού συνέχιζε διακλάδωση δύο σημαντικών δρόμων: ο ένας που συνέχιζε μέσω Μαυρούδας-Σοχού-Λαγκαδά και κατέληγε στην Θεσσαλονίκη και ο δεύτερος που κατέβαινε κάθετα μέσω των χωριών Λίμνης-Στεφανινών-Αρέθουσας και οδηγούσε στην πλακωτή λεωφόρο (Εγνατία οδό ) στο ύψος της Ρεντίνας.

** Περισσότερα σχετικά με το κάστρο της Μαυρούδας σε άρθρο της ιστοσελίδας Καστρολόγος στον σύνδεσμο: 

https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=mavrouda

ΙΣΤΟΡΙΑ 

  Σχετικά με τον πύργο Σκεπαστού δεν έχει ανευρεθεί κάτι από τις ιστορικές πηγές. Επίσης δεν γνωρίζουμε εάν υπήρχε χωριό την βυζαντινή περίοδο. Γνωρίζουμε ότι υπήρχε χωριό την εποχή της Τουρκοκρατίας με την ονομασία Σούλοβο*. Εδαφικά πάντως, φαίνεται ότι ανήκε στην Αρχοντεία Στεφανιανών την μεσοβυζαντινή περίοδο που μετεξελίχθηκε σε Καπετανίκιο Στεφανιανών τα υστεροβυζαντινά χρόνια με κέντρο της περιοχής τα γειτονικά Στεφανιανά (Στεφανινά). Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Ευάγγελο Παπαθανασίου ο πύργος τοποθετείται στην μεσοβυζαντινή περίοδο. Αυτό διότι οι ομοιότητες του πύργου με την οχύρωση του κάστρου της Μαυρούδας επεκτείνονται και στην τειχοδομία και έτσι θεωρεί τον πύργο αυτόν εξάρτημα του Παλαιοκάστρου της Μαυρούδας με το οποίο έχουν οπτική επαφή και ότι είναι της ίδιας εποχής, δηλαδή της μεσοβυζαντινής περιόδου. Υπάρχει και άποψη αρχαιολόγων που τοποθετεί το κάστρο της Μαυρούδας στα υστεροβυζαντινά χρόνια**. Συνεπώς, ο πύργος συνιστά εμφανώς ένα παράρτημα-βιγλατορία του Κάστρου της Μαυρούδας που επιτηρούσε την κυρία οδό που εισβάλλει στο οροπέδιο των βρωμολιμνών, διερχόμενη του αυχένα μεταξύ των βουνών Βερτίσκου και Κερδυλλίων, που είναι γνωστή ως στενωπός του Σκεπαστού, μεγάλης στρατηγικής σημασίας έως και το τέλος του ψυχρού πολέμου, όταν και συνιστούσε την Β' Γραμμή Αμύνης μετά τα οχυρά της Γραμμής Μεταξά.

ΤΟ ΣΚΕΠΑΣΤΟ ΟΠΩΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΥΡΓΟ

*Η προηγούμενη ονομασία του χωριού Σκεπαστό ήταν Σούλοβο.  Στην Τουρκία υπάρχει περιοχή και πόλη με ονομασία Suluova που σημαίνει υδάτινη πεδιάδα (su=νερό, στην Τουρκική γλώσσα), και θα ταίριαζε με την περίπτωση του συγκεκριμένου χωριού που βρίσκεται στην αρχή του οροπεδίου των βρωμολιμνών. Επίσης υπάρχει χωριό με ονομασία Sulovo στην Ρωσία και στην Αλβανία υπάρχει λόφος με ονομασία Sulove.

** Υπάρχει άποψη αρχαιολόγων που  τοποθετεί το Κάστρο της Μαυρούδας στα Υστεροβυζαντινά χρόνια (1300-1398)-(Τοπογραφία βυζαντινής και μεταβυζαντινής βόλβης'', σελ. 160).

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ 

Από το πάρκο-πλατεία Σκεπαστού κινούμαστε βορειανατολικά σε ασφάλτινο δρόμο από το πάνω μέρος του χωριού για 500 μέτρα και φθάνουμε σε μια στάνη. Εκεί για αλλά 100 μέτρα μέτρα συνεχίζουμε σε χωματόδρομο και παρατηρούμε βορειοανατολικά μας την προεξοχή στην πλαγιά του βουνού,  στην οποίαν φαίνονται δυσδιάκριτα τα ερείπια του πύργου. Από εκεί συνεχίζουμε πεζοί για 30 περίπου λεπτά μέσα σε έδαφος με πυκνή βλάστηση και ασαφή μονοπάτια και εν συνεχεία ανεβαίνουμε το κακοτράχαλο ύψωμα που βρίσκεται ο πύργος. Η πεζοπορία είναι επίπονη ανάμεσα σε ακανθώδεις θάμνους.

Το ακριβές σημείο του πύργου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος.

ΧΑΡΤΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:

Γίνεται μνεία, ότι η ενημέρωση για την ύπαρξη του εν λόγω πύργου, αλλά και σημαντικές πληροφορίες για την ακριβή θέση και προσέγγιση του, έγιναν από τον ορειβάτη Σαράπη Σταύρο (μέλος Σ.Ε.Ο. Θεσ/κης), που το Σκεπαστό είναι και τόπος καταγωγής του και τον ευχαριστώ θερμά.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

1. ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΣΤΑ ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΤΕΜΠΗ- Κεφάλαιο: <<Η Κλεισώρεια Ρεντίνης-Στεφανηνών: Ορισμός -Χαρακτηριστικά- Αμυντική οργάνωση μέσα στο χρόνο>> σελ. 36-37, Ευάγγελος Παπαθανασίου- Μαρίζα Τσιάπαλη, 2019.
2. Τεκμήρια Ιστορίας στον Δήμο Βόλβης-2019 (Αφιέρωμα στα 40 χρόνια προσφοράς του Νικόλαου Μουτσόπουλου στην γη της Μυγδονίας), κεφάλαιο: ''Τοπογραφία βυζαντινής και μεταβυζαντινής βόλβης'', σελ. 160, Αθηνά Τοκμακίδου-Περικλής Φωτιάδης.
3. Βικιπαίδεια στο λήμμα: "Suluova", στον σύνδεσμο:  https://en.m.wikipedia.org/wiki/Suluova