ΚΑΣΤΡΟ ΝΕΑΣ ΣΑΝΤΑΣ (Ν. ΡΟΔΟΠΗΣ)

 

Ένα χιλιόμετρο νοτιοδυτικά του χωριού της Νέας Σάντας στον Νομό Ροδόπης, πάνω σε χαμηλό ύψωμα με ονομασία Καλές (=κάστρο) βρίσκονται τα ερείπια ενός μεσαιωνικού κάστρου. Πρόκειται για ένα βυζαντινό φρούριο σε στρατηγική θέση-πέρασμα από την θρακική ορεινή ενδοχώρα στην πεδιάδα της Κομοτηνής. Βρίσκεται σε υψόμετρο 130 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

ΤΟ ΥΨΩΜΑ ΤΟΥ ΦΡΟΥΡΙΟΥ

Νομός: Ροδόπης.                                                                    

Χωριό: Νέα Σάντα

Υψόμετρο: 125-130μ.

Χρονολόγηση: Βυζαντινό

ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΣΤΡΟΥ

Το κάστρο Νέας Σάντας είναι χτισμένο πάνω στο πλάτωμα χαμηλού υψώματος, δίπλα από τον σύγχρονο δρόμο λίγο πριν την Νέα Σάντα, ακριβώς στο σημείο που ο δρόμος στρίβει για το χωριό Αγιοχώρι. Διακόσια μέτρα βόρεια του φρουρίου κυλάνε τα νερά του ρέματος της Νέας Σάντας {1} που αποτελεί παραπόταμο του Λίσσου. Το κάστρο περιβάλλονταν από τείχος πολυγωνικού σχήματος με κυκλικούς και ορθογώνιους πύργους στις γωνιώσεις και κυμαινόμενο πάχος από 1.5 έως 1.8 μέτρα. Η δόμηση του αποτελείται από λίθους διαφορετικών μεγεθών με συνδετικό κονίαμα ανάμεσα τους και λιγοστά κεραμικά. Το τείχος σήμερα βρίσκεται ερειπιώδη κατάσταση. 

      Τα καλύτερα σωζόμενα τμήματα του τείχους βρίσκονται στην βόρεια πλευρά. Συγκεκριμένα στην βορειοανατολική γωνία σώζονται ερείπια κυκλικού πύργου και τείχους σε ύψος που φθάνει σχεδόν τα 3 μέτρα (2.80-2.90 μέτρα). Το πάχος του τείχους ειναι 1.80. 

ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ ΚΥΚΛΙΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ

ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ  (πλάγια 

όψη)

ΒΟΡΕΙΟ ΤΕΙΧΟΣ (Ύψος: 2.80 μέτρα)

Στην βορειοδυτική γωνία υπάρχει τείχος ύψους περίπου 2 μέτρων και στην γωνία υπάρχει τειχίο μήκους 4 μέτρων που προεξέχει κάθετα όπου μαζί με ένα αλλο μικρότερο προεξέχον τμήμα, φαίνεται να σχημάτιζαν ορθογώνιο πύργο. 

ΒΟΡΕΙΟ ΤΕΙΧΟΣ (Ύψος: 2 μέτρα και πάχος 1.5-1.6μ)

ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ- ΕΡΕΙΠΙΑ ΠΥΡΓΟΥ (;)

Το υπόλοιπο τείχος του κάστρου σώζεται σε μικρό ύψος ή έχει σκεπαστεί από την βλάστηση αλλά είναι εμφανής η πορεία που ακολουθούσε. Επίσης παρατηρήθηκαν και ερείπια άλλων δυο πύργων σε χαμηλό ύψος. Πιθανόν είχε και άλλους πύργους που δεν είναι εμφανείς σήμερα. 

ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ

ΔΥΤΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ

Εσωτερικά του κάστρου το έδαφος είναι σχετικά επίπεδο και παρατηρούνται διάσπαρτες πέτρες και κεραμικά. Υποθέτουμε ότι λόγω της μεγάλης περιμέτρου (350μ), εντός των τειχών υπήρχε οικισμός που πιθανόν έχει καταρρεύσει και σκεπάστηκε από την πάροδο του χρόνου. 

ΤΟ ΠΛΑΤΩΜΑ ΕΝΤΟΣ ΤΩΝ ΤΕΙΧΩΝ 

ΡΕΜΑ ΝΕΑΣ ΣΑΝΤΑΣ

ΤΟ ΥΨΩΜΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ

ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΣΤΡΟΥ
(Οι πύργοι που απεικονίζονται είναι αυτοί εντοπίστηκαν. Πιθανότατα υπήρχαν και άλλοι που σκεπάστηκαν από την πυκνή βλάστηση και δεν είναι ορατοί σήμερα).

ΙΣΤΟΡΙΑ- ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ 

Το κάστρο δεν έχει ταυτιστεί με κάποιο από τις ιστορικές πηγές και συνεπώς δεν γνωρίζουμε κάτι για την ιστορία του. Από την τειχοδομία φαίνεται ότι είναι βυζαντινό. Μία αρχαιολογική ανασκαφή θα βοηθούσε στην χρονολόγηση του. Σύμφωνα με τον Τρεμόπουλο Κωνσταντίνο το καστρο της Νέας Σάντας αποτελεί ένα φρούριο τύπου όπως αυτό της Νυμφαίας {2}, που φυλούσε και ήλεγχε πέρασμα/διάβαση και αποτελούσε καταφύγιο του τοπικού πληθυσμού σε περίπτωση επιδρομών. Πάντως βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο και αυτό διότι έχει οπτική επαφή με τμήμα της πεδιάδας της Κομοτηνής και με την ευρύτερη περιοχή της Νέας Σάντας και τους πρόβουνους της ορεινής ενδοχώρας. Επίσης έχει οπτική σύνδεση με βυζαντινό πύργο στον γειτονικό λόφο της Ασπρούλας που βρίσκεται 4 χιλιόμετρα βόρεια-βορειοδυτικά {3}. Στην διαδρομή Νέας Σάντας-Μεγάλου Δέρειου αναφέρονται και άλλα δύο κάστρα που είναι ορατά από τον δρόμο. Εδαφικά το κάστρο ανήκε στην περιοχή του Βολερού με κέντρο την Μοσυνούπολη και αργότερα τον 14ο αι. θα ακολούθησε κοινή ιστορική πορεία με τα κάστρα της Γρατινής και της Κομοτηνής που ήταν τα σημαντικότερα της περιοχής.

Η οπτική προς το χωριό της Νέας Σάντας και την θρακική ορεινή ενδοχώρα.

Η θέα προς την πεδιάδα της Κομοτηνής. 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

Κατευθυνόμενοι στον δρόμο από Αρριανά προς Νέα Σάντα, ένα χιλιόμετρο πριν την Νέα Σάντα, υπάρχει πινακίδα προς τα δεξιά για το χωριό Αγιοχώρι. Ακριβώς πάνω στην στροφή, υπάρχει το εξωκκλήσι Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Σε αυτό το σημείο αφήνουμε το όχημα. Ακριβώς από πάνω στα δεξιά στο ύψωμα, βρίσκεται το κάστρο της Νέας Σάντας. Με πεζοπορία 5 λεπτών φθάνουμε στο τείχος. Στον χώρο κατά μήκος του τείχους υπάρχει πυκνή βλάστηση.

ΕΞΩΚΚΛΗΣΙ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ

Το ακριβές σημείο του κάστρου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος 

ΣΧΟΛΙΑ:

{1} Ρέμα Νέας Σάντας: Το ρέμα της Νέας Σάντας αποτελεί παραπόταμο του ποταμού Λίσσου. Σε χάρτη της Γ.Υ.Σ. ( Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού) το ρέμα της Νέας Σάντας αναφέρεται ως Κακό Ρέμα και λίγο ψηλότερα ως Ποντικόρεμα. Ο Λίσσος ονομάζεται και Φιλιούρης. 

{2} Κάστρο Νυμφαίας: Περισσότερα σχετικά με το εν λόγω κάστρο Νυμφαίας στον σύνδεσμο:

https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=nymfaia

Ο Τρεμόπουλος μαζί με το κάστρο της Νέας Σάντας, αναφέρει και ένα άγνωστο φρούριο στην Κερασιά στο Παπίκιο Όρος, για το οποίο δεν γνωρίζουμε κάτι.

{3} Περισσότερα σχετικά με την οχύρωση της Ασπρούλας βλέπε στον σύνδεσμο: 

http://amfitreidhs.blogspot.com/2023/03/blog-post_22.html?m=1

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: 

• Η Κομοτηνή και οι αρχαιότητες της περιοχής της-1966-Τρεμόπουλος Κωνσταντίνος (Μορφωτικός όμιλος Κομοτηνής), σελίδα 56.
• ΘΡΑΚΙΚΟΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΘΗΣΑΥΡΟΣ, στο λήμμα: Νέα Σάντα, στον σύνδεσμο: http://www.xanthi.ilsp.gr/thraki/history/his.asp?perioxhid=B0251
• ΡΟΔΟΠΗ-Τουριστικός Ιστορικός Αρχαιολογικός Οδηγός (2002)- Καρακούσης Δημήτρης, σελίδα 141.