ΚΑΣΤΡΟ ΣΤΡΥΜΟΝΙΚΟΥ (Ν. ΣΕΡΡΩΝ)

 

Δυόμιση χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από το χωριό Στρυμονικό του νομού Σερρών, πάνω σε κορυφή υψώματος με ονομασία Καλές (=κάστρο) {1}, βρίσκονται τα ερείπια ενός κάστρου. Πρόκειται για ένα άγνωστο βυζαντινό κάστρο πάνω σε απότομο λόφο στους πρόποδες των Κρουσίων, σε υψόμετρο 265 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, με τεράστια οπτική στην ευρύτερη περιοχή της κοιλάδας του Στρυμόνα.

Νομός: Σερρών

Χωριό: Στρυμονικό

Περιοχή: Κρούσια Όρη

Υψόμετρο: 250-265 μ.

Χρονολόγηση: Βυζαντινό

 

ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΣΤΡΟΥ 

            Το κάστρο είναι χτισμένο κατά μήκος της κορυφής υψώματος με επικλινείς πλαγιές και εντάσσεται στον ορεινό όγκο των Κρουσίων. Βρίσκεται δίπλα από τον σύγχρονο δρόμο Σερρών-Θεσσαλονίκης, περίπου ένα χιλιόμετρο μετά τα διόδια με ρεύμα προς Θεσσαλονίκη. Ο λόφος καλύπτεται από πυκνή θαμνώδη βλάστηση. Στις βόρειες υπώρειες του λόφου κυλάει χείμαρρος. Από το κάστρο σώζονται λιγοστά ερείπια από το τείχος. Το τείχος είχε περίμετρο περίπου 450 μέτρα και μακρόστενο σχήμα και η δόμηση αποτελούνταν από λίθους διαφορετικών μεγεθών με συνδετικό κονίαμα ανάμεσα τους και κεραμικά.

            Το καλύτερα σωζόμενο τμήμα τείχους βρίσκεται στην νοτιοανατολική γωνία. Έχει μήκος περίπου 7-8 μέτρα, ύψος 2.5 μέτρα και πάχος 1.50. Είναι στο σημείο που βρισκόταν και το πιο ευάλωτο σημείο του κάστρου και αυτό διότι στην νότια του μεριά, σχηματίζεται ένας αυχένας που διαχωρίζει τον λόφο του κάστρου με την διπλανή υψηλότερη πλαγιά. 

ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΓΩΝΙΑ

ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΓΩΝΙΑ (ΥΨΟΣ: 2.5 ΜΕΤΡΑ)

Στην βόρεια μεριά σώζονται τμήματα τείχους σε ύψος που φθάνει μέχρι τα 2 μέτρα. Χαρακτηριστικό του βόρειου τείχους είναι η έντονη χρήση κεραμικών μέσα στην τοιχοποιία. 

 

ΒΟΡΕΙΟ ΤΕΙΧΟΣ (ΥΨΟΣ 2 ΜΕΤΡΑ)

ΒΟΡΕΙΟ ΤΕΙΧΟΣ 

Από το δυτικό τείχος σώζονται μερικά τμήματα σε χαμηλός ύψος 1 με 1.5 μέτρο.

ΔΥΤΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ 

ΔΥΤΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ 

Το υπόλοιπο τείχος σώζεται σε μικρό ύψος ή έχει σκεπαστεί από την βλάστηση αλλά είναι εμφανή τα ίχνη της πορείας που ακολουθούσε. Από τον Σάμσαρη Πέτρο που ερεύνησε παλαιότερα τον χώρο, αναφέρονται λείψανα οικοδομημάτων στο εσωτερικό του κάστρου που δεν είναι ορατά σήμερα πέρα από κάτι διάσπαρτες πέτρες και λιγοστά κεραμικά. Μόνο στην κορυφή του κάστρου (265μ.) παρατηρήθηκαν δυσδιάκριτα τα θεμέλια ενός ορθογώνιου κτίσματος. Πιθανόν αυτά τα ερείπια αποτελούσαν και τον οικισμό του κάστρου. Επίσης, ο Σάμσαρης αναφέρει ότι η πρόσβαση στον κάστρο γινόταν από λιθόστρωτο δρόμο που ακολουθούσε τις νότιες όχθες του χειμάρρου και κατέληγε στο ανατολικό άκρο της κορυφής που πιθανόν βρισκόταν και η πύλη του κάστρου. Από τον εν λόγω δρόμο δεν εντοπίστηκε κάποιο τμήμα του. 

ΤΟ ΥΨΩΜΑ ΤΟΥ  ΚΑΣΤΡΟΥ

ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΣΤΡΟΥ

    Το κάστρο βρίσκεται σε περίοπτη θέση που ελέγχει οπτικά την περιοχή μεταξύ των χωριών  Ζευγολατιού, Στρυμονικού και Λειβαδοχωρίου, ένα μεγάλο τμήμα της κοιλάδας του Στρυμόνα και τα ενδότερα ορεινά από τα Κρούσια Όρη. Με καθαρό ουρανό η οπτική φθάνει μέχρι την σημαντικότερη πόλη της περιοχής που βρίσκεται στην έναντι μεριά της κοιλάδας, τις Σέρρες (απόσταση 24 χλμ).

        Επίσης βρίσκεται ακριβώς πάνω από τον σύγχρονο δρόμο Σερρών-Θεσσαλονικης. Την βυζαντινή περίοδο όμως, ο δρόμος Σερρών-Θεσσαλονικης γινόταν μέσω αμαξιτής οδού που διέρχονταν μέσω Λαχανά από το γειτονικό Καλόκαστρο και μέσω γέφυρας στον ποταμό Στρυμόνα συνέχιζε προς Σέρρες. Ο Σάμσαρης αναφέρει ότι ο παλιός λιθόστρωτος δρόμος από το κάστρο Στρυμονικού, κατέβαινε στο Στρυμονικό (βυζ. Ουρλίακον) , περνούσε από τις δυτικές υπώρειες του λόφου Καστρί ή Μαγγίλα και οδηγούσε στο Καλόκαστρο.

ΤΟ ΣΤΡΥΜΟΝΙΚΟ ΚΑΙ Ο ΛΟΦΟΣ ΜΑΓΓΙΛΑ (Ή ΚΑΣΤΡΙ) ΟΠΩΣ ΦΑΙΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ Ν.Α. ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ  ΚΑΣΤΡΟΥ

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ (Στον χάρτη απεικονίζεται μια πιθανή πορεία του δρόμου Σερρών - Θεσσαλονίκης την βυζαντινή περίοδο, σύμφωνα με αναφορές παλαιότερων ερευνητών).

Ο ΛΟΦΟΣ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ ΚΑΙ Η ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ

Ο ΧΕΙΜΑΡΡΟΣ ΣΤΙΣ ΒΟΡΕΙΕΣ ΥΠΩΡΕΙΕΣ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ

Ο δρόμος Σερρών-Θεσσαλονίκης, όπως φαίνεται από το κάστρο.

ΙΣΤΟΡΙΑ 

       Το συγκεκριμένο κάστρο δεν έχει ταυτιστεί με κάποιο από τις ιστορικές πηγές. Από την αρχαιολογική υπηρεσία ο Καλές έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος στον οποίον υπάρχουν υπολείμματα κάστρου με  επιφανειακά ευρήματα που είναι κυρίως ρωμαϊκών χρόνων και κατάλοιπα βυζαντινής οχύρωσης.

      Συνεπώς, πρόκειται για θέση βυζαντινού κάστρου που χτίστηκε σε θέση που προϋπήρχε κάτι την ρωμαϊκή περίοδο. Δεν αποκλείεται να χτίστηκε στην θέση κάποιου παλαιότερου οχυρού ρωμαϊκής περιόδου. Το μόνο που γνωρίζουμε από τις ιστορικές πηγές γιατί  την βυζαντινή περίοδο είναι μια αναφορά για το χωριό Στρυμονικό που την βυζαντινή περίοδο αναφέρεται ως "Ουρλίακον" το έτος 1321 σε πρακτικό απογραφής του θέματος της Θεσσαλονίκης <<...εις το χωρίον τον Ουρλίακον>> {2}. Πλησίον στο γειτονικό χωριό Καλόκαστρο υπάρχουν ερείπια αρχαίας πόλης που ταυτίζεται πιθανόν με την αρχαία Ευπορία, από την οποία σώζονται λιγοστά υπολείμματα βυζαντινής οχύρωσης. 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ 

Η προσέγγιση μπορεί να γίνει μέσω χωματόδρομου που οδηγεί ακριβώς δίπλα από το κάστρο και συγκεκριμένα στον αυχένα της νότιας πλευράς. Στην δυτική μεριά του χωριού του Στρυμονικού, ξεκινάει χωματόδρομος που ακολουθεί πορεία παράλληλα με τον χείμαρρο. Μετά από περίπου 2 χλμ. υπάρχει χωματόδρομος ανηφορικός στα αριστερά τον οποίο ακολουθούμε για 2,5 χλμ και μας οδηγεί δίπλα από το κάστρο σε σημείο που ο χωματόδρομος δημιουργεί πέταλο. Αφήνουμε το όχημα και συνεχίζουμε πεζοί στο ύψωμα που βρίσκεται στα δεξιά (βόρεια) μας. Σε 50 μέτρα φθάνουμε στην νότια πλευρά του κάστρου. Στον χώρο υπάρχουν δυσδιάκριτα μονοπάτια και πυκνή βλάστηση που δυσχεραίνει την περιήγηση στο κάστρο.

Το ακριβές σημείο του κάστρου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος 

ΣΧΟΛΙΑ

 {1} Στον τοπογραφικό χάρτη της Αρχαιολογίας ο λόφος αναφέρεται με την ονομασία Παρατηρητήριον.

{2}  Πρώτη αναφορά για το χωριό Στρυμονικό, έχουμε σε πρακτικό απογραφής τον Φεβρουάριο του έτους 1321 με την ονομασία Ουρλίακον. Σε οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1454/55 καταγράφεται ως Orlijak. Αναφέρεται και ως Ωρληακός σε απολεσμένο αρχαίο κώδικα της Μητρόπολης Σερρών. Το όνομα διατηρήθηκε μέχρι και τις αρχές του 20ου αι. με την ονομασία Ορλίακον και μετά την απελευθέρωση από τον Ελληνικό στρατό, μετονομάστηκε σε Στρυμονικό το έτος 1927. Η ετυμολογία του ονόματος πιθανολογείται ότι προέρχεται από την σλαβική λέξη orel που σημαίνει αετός σε συνδυασμό με την ελληνική κατάληξη. Σχετικό τοπωνύμιο υπάρχει και σε βουνό του Ν. Γρεβενών με ονομασία Όρλιακας. Επίσης στον ίδιο νομό υπάρχει χωριό που λεγόταν Τσούργιακας (Τσούρλιακας) που μετονομάστηκε σε Αετιά. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

1. ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, στον σύνδεσμο: http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=1386152530, παράγραφος 22.
2. ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ: "Βυζαντινοί τόποι και μνημεία της κάτω κοιλάδας του Στρυμόνα-Ο σημερινός νόμος Σερρών-Συμβολή στην μελέτη της γεωγραφίας και ιστορικής τοπογραφίας της περιοχής." Σελίδες: 419-421 (λήμμα: Ουρλίακος) και κεφάλαιο 5, σελ. 123-124.-ΣΑΜΣΑΡΗΣ Πέτρος.