ΚΑΣΤΡΟ ΘΑΜΝΑΣ ΣΤΟ ΠΑΠΙΚΙΟ ΟΡΟΣ (Ν. ΡΟΔΟΠΗΣ)

Τέσσερα χιλιόμετρα βόρεια από το χωριό  Θάμνα του νόμου Ροδόπης και ένα χιλιόμετρο ανατολικά από το Φυλάκιο Μαχαίρα, πάνω σε μία απόκρημνη και βραχώδη κορυφή με ονομασία Καλές (=κάστρο) στο Παπίκιο όρος, βρίσκονται ερείπια μεσαιωνικών οχυρώσεων. Πρόκειται για ερείπια από ένα μικρό φρούριο ή φυλάκιο βυζαντινής περιόδου σε υψόμετρο 840 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το φρούριο αυτό χτίστηκε πιθανόν πάνω στα ερείπια ενός αρχαιότερου φρουρίου. Στον χώρο υπάρχουν κεραμικά από την αρχαία έως την βυζαντινή εποχή. Η προσέγγιση γίνεται μέσω του Φυλακίου Μαχαίρα (660μ.). 

  Η ονομασία κάστρο Θάμνας είναι δίδεται διότι έτσι αναφέρεται από τις πηγές και επειδή είναι το πλησιέστερο χωριό στο κάστρο.                              

Νομός: Ροδόπης           

Περιοχή: Παπίκιο όρος

Υψόμετρο: 820-840 μέτρα

Χρονολόγηση: βυζαντινό 

ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΦΡΟΥΡΙΟΥ 

         Το κάστρο Θάμνας βρίσκεται σε μια βραχώδη κορυφή κατά μήκος μιας επιμηκούς και κακοτράχαλης κορυφογραμμής που ξεκινάει από το φυλάκιο Μαχαίρα και καταλήγει περίπου στο ύψος της Μικρής Άδας. Βορεια του φρουρίου κυλάνε τα νερά από το Χιονόρεμα. Από το φρούριο σώζονται τμήματα τείχους που έφραζαν και συμπλήρωναν τα κενά μεταξύ των βράχων. Το φρούριο έχει οχυρώσεις περιμετρικά της κορυφής αλλά και στην βάση του βράχου της κορυφής. Από αυτά τα οχυρωματικά τείχη τα περισσότερα είναι ασβεστόχτιστα δηλαδή βυζαντινής τεχνοτροπίας, αποτελούμενα από λίθους διαφορετικών μεγεθών με συνδετικό κονίαμα ανάμεσα τους και λιγοστά κεραμικά. Στην βάση του βράχου της κορυφής παρατηρήθηκαν και τμήματα τείχους χωρίς συνδετικό υλικό (ξερολιθιά). Η συνολική περίμετρος του φρουρίου υπολόγιζεται γύρω στα 150-200 μέτρα.

         Το πιο χαρακτηριστικό και εντυπωσιακό σωζόμενο τείχος είναι στην κορυφή. Πρόκειται για ένα τμήμα τείχους με μήκος 3 μέτρα, πάχος 1.30 και ύψος περίπου 1.5 μέτρο το οποίο κυριολεκτικά κρέμεται από τον βράχο λόγω του συνδετικού υλικού μεταξύ των λίθων.

ΤΕΙΧΟΣ ΚΟΡΥΦΗΣ

Στην βάση της κορυφής του βράχου τα τείχη ακολουθούν το κακοτράχαλο και αρκετά επικλινές ανάγλυφο του εδάφους. Το πιο μακρύ είναι ένα τμήμα τείχους περί τα 5 μέτρα με πάχος 1.30 σε χαμηλό ύψος. Ακριβώς κάτω από το τείχος υπάρχουν αρκετοί λιθοσωροί. 

ΤΕΙΧΟΣ (Μήκος: 5 μέτρα)-ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΦΑΙΝΟΝΤΑΙ ΟΙ ΛΙΘΟΣΩΡΟΙ

ΤΕΙΧΟΣ ΒΑΣΗΣ ΚΟΡΥΦΗΣ

ΤΕΙΧΟΣ ΞΕΡΟΛΙΘΙΑΣ

ΤΟ ΒΡΑΧΩΔΕΣ  ΥΨΩΜΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ (ΑΠΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ)

Στον χώρο υπάρχουν άφθονα διάσπαρτα κεραμικά. Η κεραμική περιλαμβάνει όστρακα κλασικής, ελληνιστικής, ρωμαϊκής και βυζαντινής περιόδου. 

   

ΔΙΑΣΠΑΡΤΑ ΚΕΡΑΜΙΚΑ

Αξίζει να αναφέρουμε ότι οι οχυρώσεις του κάστρου βρίσκονται δυτικά-ανατολικά της κορυφής και το φρούριο απλώνεται προς την νότια και αρκετά επικλινή πλευρά. Στην βόρεια μεριά δεν υπάρχουν οχυρώσεις διότι είναι απόκρημνη, αποτελούμενη από κάθετα βράχια.

ΤΑ ΚΑΘΕΤΑ ΒΡΑΧΙΑ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΜΕΡΙΑΣ

Από το φρούριο υπάρχει διάπλατη οπτική στην πεδιάδα της Κομοτηνής. Από την νότια μεριά εποπτεύει το Χιονόρεμα και δυτικά τον αυχένα στο Φυλάκιο Μαχαίρα.

ΠΑΝΩ: ΧΙΟΝΟΡΕΜΑ
ΚΑΤΩ: ΚΟΜΟΤΗΝΗ

Αξίζει να αναφέρουμε ότι κατά μήκος της κορυφογραμμής από το φυλάκιο Μαχαίρα προς το κάστρο, περίπου 400-500 μέτρα πριν το κάστρο, παρατηρούνται τα ερείπια μιας συνεχούς οχύρωσης τείχους (κυρίως από την βόρεια μεριά) χωρίς συνδετικό υλικό (ξερολιθιά) στις πλαϊνές μεριές της κορυφογραμμής και κάποια ερείπια ορθογώνιων κτισμάτων και διάσπαρτα κεραμικά. 

ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΕΙΧΟΥΣ ΚΟΡΥΦΟΓΡΑΜΜΗΣ

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ 

    Το συγκεκριμένο φρούριο δεν ταυτίζεται με κάποιο από τις ιστορικές πηγές. Εντύπωση  προκαλεί το γεγονός για το σημείο που έχει χτιστεί, διότι βρίσκεται σε μεγάλο υψόμετρο (840μ.) και σε αφιλόξενο κακοτράχαλο περιβάλλον. Από την άλλη, το σημείο δείχνει ότι αποτέλεσε διαχρονικά μια στρατηγική θέση μέσα στους αιώνες που αυτό αποδεικνύεται από τα όστρακα (κλασικής, ελληνιστικής, ρωμαϊκής και βυζαντινής περιόδου). Δεν αποκλείεται να αποτέλεσε αρχικά κάποιο αρχαίο φρούριο ή ιερό. 

   Το ζήτημα είναι τι μπορεί να φυλούσε αυτό το μικρό φρούριο;  Πιθανόν να επόπτευε κάποιο ορεινό πέρασμα και να ειδοποιούσε για εισβολή εχθρού από βορρά. Ένα τέτοιο πέρασμα θα μπορούσε να είναι δυτικά του φρουρίου και συγκεκριμένα στον αυχένα που σχηματίζεται εκεί που είναι το φυλάκιο Μαχαίρα. Πάντως από το φρούριο υπάρχει ευρεία οπτική (με καθαρό ουρανό) στην πεδιάδα της Κομοτηνής από την μία και από την άλλη εποπτεύει το χιονόρεμα και τα ενδότερα ορεινά. Ένα παράδειγμα τέτοιου φρουρίου αποτελεί το βυζαντινό κάστρο Νυμφαίας.

    Αξίζει να αναφέρουμε ότι κατά την διάρκεια του βυζαντινού εμφυλίου  το 1344, ο Ματθαίος Καντακουζηνός πήρε στην κυριαρχία του για λογαριασμό του πατέρα του τα Κουμουτζηνά (Κομοτηνή) και του παραδόθηκαν τα κοντινά φρούρια Κρανοβούνιον, Παραδημώ, Ασώματος και Στυλάριον. Το συγκεκριμένο φρούριο αποτελεί ένα ορεινό προπύργιο της Κομοτηνής και βρίσκεται 10 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι κάποιο από τα παραπάνω. 

Άξιο προσοχής είναι ότι τέσσερα φρούρια αναφέρονται γύρω από την Κομοτηνή (Κρανοβούνιον, Παραδημώ, Ασώματος και Στυλάριον) και τέσσερα εντοπίστηκαν μέχρι στιγμής. Συγκεκριμένα το Κάστρο Κομψάτου στον Πολύανθο ( 15 χιλιόμετρα δυτικά) ,το Κάστρο Ληνού ( 10 χιλιόμετρα δυτικά) , το κάστρο Νυμφαίας (7 χιλιόμετρα βόρεια) και το Κάστρο της Θάμνας (10 χιλιόμετρα βορειοδυτικά). Βέβαια πρώτα θα έπρεπε να γίνει σε αυτά τα φρούρια μια αρχαιολογική ανασκαφή που να προσέδιδε υστεροβυζαντινή φάση. Ελπίζουμε στο κοντινό μέλλον να γίνει.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ 

Η προσέγγιση για το φρούριο γίνεται μέσω του Φυλακίου Μαχαίρα στο Παπίκιο όρος. Για να φθαρεί κάποιος στο φυλάκιο Μαχαίρα απαιτείται διαδρομή μισής ώρας σε ανηφορικό ορεινό και σχετικά βατό  χωματόδρομο που ξεκινάει από το χωριό Θάμνα. Αφού φθάσουμε στο φυλάκιο Μαχαίρα, αφήνουμε το όχημα. Ανατολικά και συγκεκριμένα δεξιά όπως ανεβαίνουμε, υψώνεται η κορυφογραμμή που οδηγεί στο κάστρο. Μετά από ανηφορική πεζοπορία ενός χιλιομέτρου ανάμεσα σε δυσδιάκριτα μονοπάτια φθάνουμε στο φρούριο. Η πεζοπορία προσέγγισης διαρκεί 20-30 λεπτά. 

ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ

Το ακριβές σημείο του κάστρου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:  

• ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ-ΤΟΜΟΣ 33 (1978)-ΜΕΡΟΣ Β'2-ΧΡΟΝΙΚΑ, σελίδα 308 στο λήμμα: Θάμνα.
• ΘΡΑΚΙΚΟΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΘΗΣΑΥΡΟΣ, στο λήμμα: Θάμνα (βυζαντινή εποχή) στον σύνδεσμο: http://www.xanthi.ilsp.gr/thraki/history/his.asp?perioxhid=B0144