ΚΑΣΤΡΟ ΑΧΛΑΔΟΧΩΡΙΟΥ (Ν. ΣΕΡΡΩΝ)
Τρία χιλιόμετρα βορειοανατολικά από το χωριό Αχλαδοχώρι του νομού Σερρών, πάνω σε λόφο με ονομασία Γκραντίστα, βρίσκονται τα ερείπια ενός κάστρου. Πρόκειται για ένα κάστρο ρωμαϊκής-πρωτοβυζαντινής περιόδου που είχε ισχυρή οχύρωση και οικισμό εσωτερικά και περιμετρικά του λόφου, ευρισκόμενο στο ανατολικό άκρο από το οροπέδιο του Αχλαδοχωρίου σε υψόμετρο 740 μέτρων.
Νομός: Σερρών
Χωριό: Αχλαδοχώρι
Υψόμετρο: 720-740μ.
Χρονολόγηση: Ρωμαϊκή-Πρωτοβυζαντινή περίοδος (ίσως και αρχαιότερο{;})
 |
| Ο λόφος Γκραντίστα |
ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΣΤΡΟΥ
Το κάστρο Αχλαδοχωρίου βρίσκεται σε χαμηλό λόφο με πυκνή θαμνώδη βλάστηση, στην ανατολική άκρη από το οροπέδιο του Αχλαδοχωρίου, στον λόφο Γκραντίστα που η ονομασία του σημαίνει κάστρο {1}. Πρόκειται για επιμηκή ύψωμα με επικλινείς πλευρές, πλην της βορειοανατολικής μεριάς που σχηματίζει μικρό αυχένα με την συνέχεια του μακρόστενου υψώματος. Ανατολικά-νοτιοανατολικά υπάρχει ένα βαθύ ρέμα με ονομασία Κυδωνιές που το διαχωρίζει με τους πρόποδες του επιβλητικού βουνού Όρβηλος {2}. Το ρέμα αυτό μετά από πέντε χιλιόμετρα χύνεται στον Κρουσοβίτη ποταμό. Από την κορυφή του κάστρου υπάρχει οπτική επαφή στο οροπέδιο του Αχλαδοχωρίου, στην κορυφογραμμή του ορεινού όγκου του Ορβήλου που στεφανώνει το οροπέδιο και στο χωριό του Αχλαδοχωρίου {3}.
 |
| Ο λόφος του κάστρου, το οροπέδιο Αχλαδοχωρίου και στο βάθος τμήμα της κορυφογραμμής του Όρβηλου. |
ΟΧΥΡΩΣΗ:
Από το κάστρο σώζονται αποσπασματικά ερείπια τείχους που ανάγονται σε διαφορετικές εποχές. Το κύριο περιμετρικό τείχος αποτελούνταν από λίθους διαφορετικών μεγεθών με συνδετικό κονίαμα ανάμεσα τους, με ή χωρίς πλίνθους. Η περίμετρος του τείχους κυμαίνεται περίπου στα 450-500 μέτρα και ακολουθεί το βραχώδες ανάγλυφο τους εδάφους. Στο μεγαλύτερο μέρος είναι εμφανή τα ίχνη της πορείας του τείχους. Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι υπάρχουν αρκετά τείχη ξερολιθιάς εντός και περιμετρικά του κάστρου, τα οποία εμφανώς προέρχονται από κάποια μεταγενέστερη εγκατάσταση και έχουν αλλοιώσει ή συμπληρώσει την αρχική οχύρωση. Επίσης, μεγάλη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι στην νοτιοανατολική πλευρά υπάρχει τείχος συνολικού μήκους περίπου 50 μέτρων που αποτελείται από μεγάλους ακανόνιστους λίθους και μας παραπέμπει σε αρχαιότερες οχυρώσεις τύπου κλασσικής-ελληνιστικής εποχής!
Το καλύτερο σωζόμενο τμήμα τείχους βρίσκεται στην νοτιοανατολική μεριά με μήκος 6 μέτρα, ύψος περίπου 2.5 μέτρων και στην δόμηση του έχει πλίνθους χωρίς τακτική διάταξη.
 |
Ν.Α. ΤΕΙΧΟΣ (Ύψος 2.5μ.) |
Άλλο σωζόμενο τμήμα τείχους υπάρχει πλησίον του προηγούμενου, με ύψος 3 μέτρα και πάχος περίπου 1.60.
 |
| Ν.Α. ΤΕΙΧΟΣ (Ύψος 3 μέτρα) |
Στην νοτιοδυτική μεριά σώζεται άλλο ένα μικρό τμήμα τείχους με ύψος 2.5 μέτρα και πάχος γύρω στο 1.60.
 | ||
Ν.Δ. ΤΕΙΧΟΣ (Ύψος 2.5μ.)
|
Στην βορειοανατολική μεριά, στο ύψος που σχηματίζεται ο αυχένας, υπάρχει οχύρωση που συμπληρώνει τα κενά των βράχων. Το τείχος αυτό δεν έχει πλίνθους στην δόμηση του και είναι εμφανώς διαφορετικό από τα προαναφερόμενα. Έχει ύψος ενάμιση με δύο μέτρα και πάχος 80 εκατοστά.
 |
| Β.Α. ΤΕΙΧΟΣ |
 |
| Β.Α. ΤΕΙΧΟΣ (Πάχος 0.80 μ.) |
Στο μέσο της νοτιοανατολικής πλευράς υπάρχει τείχος μήκους 50 μέτρων που αποτελείται από ακανόνιστους ογκόλιθους και κατά μέσο όρο έχει ύψος 1.5-2 μέτρα. Φαίνεται ότι αποτέλεσε το αρχικό τείχος που τα μετέπειτα χρόνια συμπληρώθηκε από πάνω με τείχος λίθων με ασβεστοκονίαμα ή ξερολιθιά. Είναι εμφανώς διαφορετικό από τα υπόλοιπα τείχη και θυμίζει αρχαιότερο τύπο οχύρωσης.
 |
| ΤΕΙΧΟΣ ΜΕ ΜΕΓΑΛΟΥΣ ΑΚΑΝΟΝΙΣΤΟΥΣ ΛΙΘΟΥΣ |
 |
| ΤΕΙΧΟΣ ΜΕ ΜΕΓΑΛΟΥΣ ΑΚΑΝΟΝΙΣΤΟΥΣ ΛΙΘΟΥΣ ΣΥΠΜΛΗΡΩΜΕΝΟ ΜΕ ΜΕΤΕΠΕΙΤΑ ΤΕΙΧΟΣ ΜΕ ΑΣΒΕΣΤΟΚΟΝΙΑΜΑ ΑΠΟ ΠΑΝΩ |
Στο πλάτωμα της κορυφής του κάστρου υπάρχουν ερείπια από τα θεμέλια ορθογωνίου κτίσματος με διαστάσεις περίπου 9×6 μέτρα, από το οποίο υπάρχει τεράστια εποπτεία στην γύρω περιοχή. Πρόκειται για τον κεντρικό πύργο του κάστρου που ένα εσωτερικό τειχίο τον χώριζε στην μέση. Είναι εμφανή λιγοστά θεμέλια σκεπασμένα από την βλάστηση. Το πάχος των πλευρών του είναι 0.60-0.80μ.
 |
| ΘΕΜΕΛΙΑ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΠΥΡΓΟΥ |
Εσωτερικά αλλά και περιμετρικά του τείχους υπήρχε οικισμός, κυρίως στην δυτική πλευρά που απλώνεται κάμπος. Διακρίνοται τείχη ξερολιθιάς, υπερυψωμένοι λιθοσωροί και διάσπαρτες πέτρες με κεραμικά που αποτελούσαν τον οικισμό του κάστρου.
 |
| Τείχη ξερολιθιάς |
 |
| Κτίσματα ξερολιθιάς εντός των τειχών. |
 |
| ΤΑ ΕΡΕΠΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΙΚΙΣΜΟ ΔΥΤΙΚΑ ΤΟΥ ΛΟΦΟΥ |
 |
| ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΣΤΡΟΥ |
ΙΣΤΟΡΙΑ
Το συγκεκριμένο κάστρο-οικισμός δεν έχει ταυτιστεί με κάποιο από τις ιστορικές πηγές. Από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, ο λόφος Γκραντίστα έχει κηρυχθεί αρχαιολογικός χώρος με λείψανα οχύρωσης ρωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων, ενώ στην ευρύτερη περιοχή εντοπίστηκαν τάφοι του 3ου και 4ου αι. μ.Χ. Στο αρχαιολογικό κτηματολόγιο αναφέρεται ως οικισμός ρωμαϊκών χρόνων που συνέχισε να κατοικείται και την βυζαντινή περίοδο. Ο Σαμσάρης Πέτρος αναφέρει επιφανειακή αβαφή κεραμεική υστερορωμαϊκών παλαιοχριστιανικών χρόνων, λιγοστά χάλκινα νομίσματα ελληνιστικών και κυρίως ρωμαϊκών χρόνων, καθώς και πολλά ίχνη αρχαίας καμίνευσης.
Συνεπώς πρόκειται για έναν οχυρωμένο οικισμό-κάστρο που άκμασε την ρωμαϊκή -πρωτοβυζαντινή περίοδο, σε θέση που συνδέεται με εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της ευρύτερης περιοχής {4}, σε συνδυασμό πιθανότατα με την αγροτική εκμετάλλευση του κάμπου που απλώνεται δυτικά του κάστρου.
Κατά την προσωπική μας άποψη ο λόφος δεν αποκλείεται να οχυρώθηκε νωρίτερα από την ρωμαϊκή περίοδο. Σε αυτό συνηγορούν δύο ενδείξεις:
Πρώτον, η ανεύρεση νομισμάτων ελληνιστικής περιόδου και δεύτερον, η ύπαρξη τείχους μήκους 50 περίπου μέτρων από μεγάλους ακανόνιστους ογκόλιθους που παραπέμπει σε τειχοποιΐα κλασσικής-ελληνιστικής περιόδου. Βέβαια, μόνο μία σκαπάνη της αρχαιολογικής υπηρεσίας θα μπορούσε να επιβεβαιώσει ή να ακυρώσει την άποψη αυτή. Υπάρχει και μια υποθετική άποψη από τον Σάμσαρη Δ. ότι ο λόφος Γκραντίστα ταυτίζεται με την αρχαία πόλη Τρίστωλο που αναφέρει ο Πτολεμαίος (ΙΙΙ,27) .
Πάντως αξίζει να αναφέρουμε ότι στην αρχαιότητα η περιοχή φαίνεται ότι ανήκε στην Σιντική και σε αυτήν αναφέρονται οι εξής πόλεις: Ηράκλεια Σιντική, Παρθικόπολη ή Παροικόπολη και η Τρίστωλος. Από αυτές μόνο η Ηράκλεια Σιντική έχει ταυτιστεί με σχετική βεβαιότητα (χωριό Rupite στην Βουλγαρία).
Συνοψίζοντας, υποθέτουμε ότι αυτός το κάστρο -οικισμός, όπως και αρκετοί άλλοι στην Βόρεια Ελλάδα, δύσκολα να επιβίωσε από τις βαρβαρικές επιδρομές 5ου-7ου μ.Χ.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ
Η προσέγγιση για το κάστρο γίνεται μέσω χωματόδρομου που ξεκινάει αμέσως βγαίνοντας από το Αχλαδοχώρι με ρεύμα προς Καρυδοχώρι, ακολουθώντας πινακίδα που γράφει προς Ανάληψη προς τα αριστερά. Ακολουθούμε αυτόν τον χωματόδρομο, μετά από ένα χιλιόμετρο στην διχάλα που συναντάμε πηγαίνουμε δεξιά. Μετά από 1800 μέτρα στα δεξιά μας υπάρχει στάνη με ζώα. Πίσω από την στάνη ορθώνεται ο λόφος Γκραντίστα όπου και το κάστρο. Η προσέγγιση απαιτεί πεζοπορία στον θαμνώδη βλάστηση και σε κακοτράχαλο έδαφος. Ο χωματόδρομος χρειάζεται προσοχή σε κάποια σημεία για συμβατικό αυτοκίνητο. Προσοχή στα σκυλιά που υπάρχουν στην στάνη.
Παρακάτω ο χάρτης διαδρομής:
 |
| ΧΑΡΤΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ |
Το ακριβές σημείο του κάστρου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος
ΣΧΟΛΙΑ
{1} Γκραντίστα: προέρχεται ή από λατινική ή Σλάβικη λέξη 'grad' που σημαίνει κάστρο ή πόλη. Είναι τοπωνύμιο που συναντάται και σε άλλα οχυρωμένα μέρη στον Ελλαδικό χώρο.
{2} Ο Όρβηλος είναι ψηλό βουνό που στεφανώνει τον κάμπο του Αχλαδοχωρίου με ψηλότερη την κορυφή που ονομάζεται Τσολιάς ή Αλή Μποτούς (2212μ.) και μεγάλο μέρος της κορυφογραμμής του αποτελεί σύνορο Ελλάδος-Βουλγαρίας.
{3} Το Αχλαδοχώρι συναντάται για πρώτη φορά ως χωρίον την υστεροβυζαντινή περίοδο με ονομασία Κρούσοβον. Συγκεκριμένα, το έτος 1319-20, σε έγγραφο του απογραφέά του θέματος Μελενίκου Μανουήλ Μαγκλαβίτη ως χωριόν που ανήκε στο Καπετανίκιο της Άνω Βαλαβίστας. Συνέχισε να υπάρχει ως χωριό την εποχή της Τουρκοκρατίας και μετά την απελευθέρωση μετονομάστηκε Αχλαδοχώρι.
{4} Η ευρύτερη περιοχή είναι πλούσια σε κοιτάσματα σιδηρομεταλλευμάτων (D. C. Samsaris, Les mines et la metallurgie de fer et de cuivre dans la province romaine de Macédoine, Klio 69(1987), 1, σ. 154).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Σαμσάρης Πέτρος «Βυζαντινοί τόποι και μνημεία της κάτω κοιλάδας του Στρυμόνα», 2004, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Διδακτορική Διατριβή, 2004, σελ. 353-354
- Σαμσάρης,Δημήτριος «Ιστορική γεωγραφία της Ανατολικής Μακεδονίας κατά την αρχαιότητα». Μακεδονικά, 16(1), 1976, σελ. 120 και 125.
- ΔΗΜΟΣ ΣΙΝΤΙΚΗΣ: Ο χώρος και η ιστορία του-2013-(Ειδική έκδοση για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση του Δήμου Σιντικής)-σελίδες 165-168.
- ΔΙΑΡΚΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΚΗΡΥΓΜΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΚΑΙ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, στον σύνδεσμο: http://listedmonuments.culture.gr/fek.php?ID_FEKYA=1386152530 -Παράγραφος 3
- ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ-ΧΑΡΤΗΣ- Στον ηλεκτρονικό σύνδεσμο: https://www.arxaiologikoktimatologio.gov.gr/
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου