Τρία χιλιόμετρα βορειοανατολικά από το Σιδηρόκαστρο Σερρών, πάνω σε κορυφή απόκρημνου βράχου με ονομασία Μαύρος Βράχος ή Εσκί Ισσάρ (=Παλαιόκαστρο), βρίσκονται τα ερείπια κάστρου {σχ.1}. Πρόκειται για κάστρο βυζαντινής περιόδου με οικισμό, σε σπουδαία στρατηγική θέση πάνω από την κοιλάδα του Κρουσοβίτη ποταμού, με μεγάλη εποπτεία στην γύρω περιοχή. Βρίσκεται σε υψόμετρο 380 μέτρων.
ΝΟΜΟΣ: ΣΕΡΡΩΝ
ΚΩΜΟΠΟΛΗ: ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟ
ΘΕΣΗ: ΜΑΥΡΟΣ ΒΡΑΧΟΣ
ΥΨΟΜΕΤΡΟ: 350-380 μέτρα.
ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ: ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ
ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΣΤΡΟΥ
Το κάστρο Μαύρου Βράχου βρίσκεται κατά μήκος της κορυφής του ομώνυμου απότομου υψώματος. Ο Μαύρος Βράχος είναι ένας υψηλότατος περίοπτος βραχώδης λόφος που έλαβε την ονομασία από το σκούρο χρώμα των πετρωμάτων του. Στις ανατολικές υπώρειες του λόφου κυλάνε τα νερά του Κρουσοβίτη ποταμού. Από τους πρόποδες του Μαύρου Βράχου πηγάζουν ζεστά νερά που χύνονται στον Κρουσοβίτη σχηματίζοντας εντυπωσιακούς καταρράκτες. Επίσης στην ρίζα του Μαύρου Βράχου, υπάρχει φυσικό σπήλαιο που αποτελούσε ιερό του Απόλλωνα, των νυμφών και του του Πάνα και χρονολογείται στον 2ο μ.Χ.
Το κάστρο βρίσκεται χτισμένο στο πλάτωμα της κορυφής. Όλες οι πλευρές του κάστρου είναι απόκρημνες και επικλινείς. Το μοναδικό βατό σημείο πρόσβασης στην κορυφή αποτελούσε ένας αυχένας που σχηματίζεται με ένα διπλανό χαμηλότερο δενδρώδες ύψωμα στα νοτιοανατολικά της κορυφής. Σε αυτό το σημείο υπάρχουν ερείπια οχύρωσης που είναι διαμορφωμένα στο κακοτράχαλο ανάγλυφο του εδάφους και έφραζαν την είσοδο στο κάστρο. Στην ουσία πρόκειται για ένα διατείχισμα μήκους περίπου 60-70 μέτρων με τείχος που αποτελείται από λίθους διαφορετικών μεγεθών με συνδετικό κονίαμα ανάμεσα τους και σε αρκετά σημεία υπάρχει πυκνή χρήση πλίνθων.
 |
ΤΕΙΧΟΣ-ΔΙΑΤΕΙΧΙΣΜΑ
|
Το ψηλότερο σωζόμενο σημείο του τείχους είναι 1.80 και το πάχος κυμαίνεται από 1.30 έως 1.50 μ. Στην δεξιά πλευρά του τείχους υπήρχε πύργος 4.20×4.5 και πιθανολογούμε ότι βρισκόταν η πύλη. Λίγο ψηλότερα σώζεται μια έπαλξη που προεξέχει του τείχους 1.2×5.5 μέτρα.
 |
ΕΡΕΙΠΙΑ ΠΥΡΓΟΥ
|
 |
| ΤΕΙΧΟΣ-ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ Η ΕΠΑΛΞΗ |
 |
| Τείχος- Παρατηρείται η χρήση πλίνθων στην τειχοποιΐα. |
 |
| ΧΑΜΗΛΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΕΙΧΟΥΣ |
 |
| ΑΠΟΚΡΗΜΝΗ ΝΟΤΙΑ ΜΕΡΙΑ |
Στην κορυφή του Μαύρου Βράχου, δηλαδή εσωτερικά του κάστρου, διαμορφώνονται πλατώματα. Στον χώρο παρατηρούνται λιθοσωροί, θεμέλια κτισμάτων και διάσπαρτες πέτρες με κεραμικά που αποτελούν ερείπια κτισμάτων εγκατάστασης. Αυτά είναι τα ερείπια είναι οικισμού. Ο χώρος εσωτερικά είναι αρκετά μεγάλος. Καταλάμβανε μια έκταση περίπου 30 στρεμμάτων.
 |
| ΕΡΕΙΠΙΑ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ |
 |
| ΕΡΕΙΠΙΑ ΟΙΚΙΣΜΟΥ |
 |
| Η κορυφή του Μαύρου Βράχου με το χαρακτηριστικό Κολωνάκι της Γ.Υ.Σ. |
 |
| ΚΟΡΥΦΟΓΡΑΜΜΗ ΜΑΥΡΟΥ ΒΡΑΧΟΥ |
Αξίζει να αναφέρουμε ότι κατά μήκος της κορυφογραμμής, σε απόσταση λίγων μέτρων από την κορυφή, δημιουργείται στο έδαφος ένα έγκοιλο που στο βάθος του καταλήγει σε μια κόγχη με νερό. Πρόκειται για μια φυσική κόγχη με διαστάσεις περίπου 2×1.5 μέτρα, μέσα στην οποία υπάρχει νερό. Για την πηγή αυτή αναφέρεται ότι αναβλύζει νερό και έχει σταθερή στάθμη όλον τον χρόνο, ακόμα και σε περίοδο μεγάλης ξηρασίας. Ιστορικά, δεν είναι λίγα τα κάστρα που αναφέρεται ότι παραδόθηκαν λόγω λειψυδρίας. Συνεπώς καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικό ήταν να υπάρχει πηγή υδροδότησης εσωτερικά του κάστρου. Σε αυτήν την κόγχη βρέθηκαν επίσης και δύο μικρά τμήματα από κίονες ανάμεσα στις πολλές πέτρες που υπάρχουν στο εσωτερικό της πηγής.
 |
| Το έγκοιλο στο έδαφος που βρίσκεται η πηγή. |
 |
Η κόγχη με το νερό.
|
 |
| ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΣΤΡΟΥ |
Από το κάστρο Μαύρου Βράχου υπάρχει ορατότητα 360 μοιρών στην γύρω περιοχή. Η ορατότητα φθάνει μέχρι τους Ορεινούς όγκους του Ορβήλου, Αγκίστρου, Λαϊλιά και Μπέλες. Επιβλέπει μεγάλο μέρος του κάμπου των Σερρών. Στο σημείο που βρίσκεται φαίνεται ότι ήλεγχε το πέρασμα του Κρουσοβίτη ποταμού για τον κάμπο των Σερρών. Δύο χιλιόμετρα νοτιοδυτικά βρίσκεται το κάστρο του Σιδηροκάστρου με το οποίο έχει άμεση οπτική επαφή. Επίσης είχε οπτική επαφή με ένα μικρό κάστρο στην Φαιά Πέτρα {σχ.2}.
 |
Το κάστρο Σιδηροκάστρου, όπως φαίνεται από την κορυφή του Μαύρου Βράχου.
|
 |
| Ο Μαύρος Βράχος, όπως φαίνεται από το κάστρο Σιδηροκάστρου. |
 |
ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΥ ΚΡΟΥΣΟΒΙΤΗ- ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ Ο ΟΡΕΙΝΟΣ ΟΓΚΟΣ ΤΟΥ ΟΡΒΗΛΟΥ
|
ΙΣΤΟΡΙΑ
Άγνωστη η ιστορία του κάστρου, αφού δεν έχει ανευρεθεί κάτι σχετικό στις ιστορικές πηγές. Ο Σαμσάρης Πέτρος αναφέρει ότι το κάστρο ιδρύθηκε τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους και διατηρήθηκε μέχρι και την υστεροβυζαντινή περίοδο και ασκούσε έλεγχο στο πέρασμα Σιδηροκάστρου-Αχλαδοχωρίου, μέσω της κοιλάδας του ποταμού Κρουσοβίτη, που οδηγούσε στα πλούσια μεταλλεύματα του ορεινού όγκου που κείτονταν πάνω από αυτό και ήταν γνωστά από την αρχαιότητα ακόμη. Επίσης αναφέρει ότι εντόπισε επιφανειακή αβαφή κεραμική υστερορωμαϊκών- παλαιοχριστιανικών χρόνων. Έγγραφο της 12ης Εφορείας Βυζαντινών αρχαιοτήτων Καβάλας αναφέρει: Στο νοτιοανατολικό τμήμα της κορυφής του Μαύρου Βράχου, υπάρχει οχυρωματικός περίβολος και οικισμός υστερορωμαϊκών χρόνων, με μεταγενέστερη φάση εποχής Παλαιολόγων {Σχ.3}.
Ιστορικά, θα ακολούθησε την πορεία του Σιδηροκάστρου, αφού το κάστρο Μαύρου Βράχου βρισκόταν σε απόσταση αιχμής και είχαν και οπτική επαφή μεταξύ τους. Το Σιδηρόκαστρο βάσει των αρχαιολογικών ευρημάτων, δείχνει ότι αποτελούσε το σημαντικότερο κέντρο της ευρύτερης περιοχής την αρχαία και ρωμαϊκή-πρωτοβυζαντινή περίοδο. Το χρονικό κενό βρίσκεται στην μεσοβυζαντινή περίοδο που οφείλεται πιθανότατα στις βαρβαρικές επιδρομές και λεηλασίες (Ούνων, Γότθων, Σλάβων κ.λπ.) την περίοδο μεταξύ 4ου-7ου αι. μ.Χ. Δεν γνωρίζουμε αν υπάρχουν ευρήματα μεσοβυζαντινής περιόδου στον Μαύρο Βράχο. Την υστεροβυζαντινή περίοδο, η δημιουργία του κάστρου Σιδηροκάστρου, έδωσε ζωή ξανά στην περιοχή. Την περίοδο αυτή έγινε ανακατασκευή της οχύρωσης του Μαύρου Βράχου. Το 1383 μ.Χ. η περιοχή καταλήφθηκε από τους Τούρκους και το 1913 απευλεθερώθηκε ξανά από τον Ελληνικό στρατό.
 |
| Ο ΜΑΥΡΟΣ ΒΡΑΧΟΣ |
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ
Στα δύο χιλιόμετρα μετά το Σιδηρόκαστρο με ρεύμα προς Αχλαδοχώρι, υπάρχει δεξιά μας, πινακίδα που αναγράφει ''Πισίνες Αμανατίδη''. Στο σημείο αυτό είναι η θέση "Ζεστά νερά" με τους καταρράκτες. Μπαίνουμε στο δρόμο αυτό και στα 150 μέτρα συναντάμε μια στάνη με ζώα και ο δρόμος κάνει διχάλα. Στρίβουμε δεξιά και ο δρόμος μετατρέπεται σε χωματόδρομο με ανηφορική πορεία. Μετά από 800 μέτρα σε διχάλα που συναντάμε κάνουμε αριστερά και σε 500 μέτρα παίρναμε μέσα από τις εγκαταλελειμμένες κατασκηνώσεις. Μετά από ένα χιλιόμετρο φθάνουμε σε στροφή πέταλο, όπου σχηματίζεται ο αυχένας κάτω από το κάστρο. Αφήνουμε το όχημα και εισερχόμαστε στο κάστρο από την νοτιοανατολική μεριά όπου και το τείχος. Ο χωματόδρομος είναι κακοτράχαλος και χρειάζεται προσοχή σε αρκετά σημεία για συμβατικό αυτοκίνητο.
 |
| Ο αυχένας προσέγγισης νοτιοανατολικά, όπως φαίνεται από το κάστρο. |
Το ακριβές σημείο του κάστρου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος
ΣΧΟΛΙΑ
- {σχ.1} Η ονομασία Μαύρος Βράχος έχει δοθεί στο λόφο λόγω του σκουρόχρωμης- μαύρης απόχρωσης των πετρωμάτων. Η ονομασία Εσκί Χισάρ σημαίνει παλαιό κάστρο (Παλαιόκαστρο) στην Τουρκική γλώσσα. Είναι τοπωνύμια που ήταν ελληνικά και με την Τουρκοκρατία, δόθηκαν οι αντίστοιχες ελληνικές ονομασίες στην Τουρκική γλώσσα. Με την μελέτη των παλαιών κειμένων διαπιστώνεται η μετονομασία ελληνικών-βυζαντινών τοπωνυμίων στην γλώσσα του κατακτητή. Κλασικό παράδειγμα είναι το Σιδηρόκαστρο για το οποίο υπάρχει η μοναδική μαρτυρία τον 14ο αιώνα από τις ιστορίες του Ιωάννη Καντακουζηνό και αποδίδει την ανέγερση (ή ανακαίνιση): <<Περί τας Φεράς (Σέρρες) έτερον Σιδηρόκαστρον>> (Καντακουζηνός Ι,542) που έχτισε ο Ανδρόνικος Γ' Παλαιολόγος (1328-1341) και στην Τουρκοκρατία ως αντιδάνειο μετατράπηκε σε Δεμίρ Ισάρ, δηλαδή Σιδηρόκαστρο. Κακώς πιστεύεται ότι η ονομασία δόθηκε από τους Τούρκους.
- {σχ.2} Σχετικά με το κάστρο Φαιάς Πέτρας, βλέπε στον σύνδεσμο: http://amfitreidhs.blogspot.com/2023/03/blog-post_22.html
- {σχ.3} Φως στα μυστικά του Μαύρου Βράχου ( Αποσπάσματα από το βιβλίο του Ελευθερίου Ελευθεριάδη), σελ: 34.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Σαμσάρης, Πέτρος «Βυζαντινοί τόποι και μνημεία της κάτω κοιλάδας του Στρυμόνα», 2004, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Διδακτορική Διατριβή, 2004, σελ. 710, σχέδιο 105.
- Άποδεικτικά στοιχεία της ύπαρξης μεγάλου σπηλαίου και Νυμφαίου Απόλλωνα στα έγκατα του Μαύρου Βράχου-Ελευθέριος Ελευθεριάδης, σελ.16-17. Βλέπε περισσότερα στον σύνδεσμο: https://issuu.com/mavrosvrachos/docs/teliki_parousiasi_aridaia_mavros_vr
- ΔΗΜΟΣ ΣΙΝΤΙΚΗΣ: Ο χώρος και η ιστορία του-2013-(Ειδική έκδοση για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση του Δήμου Σιντικής)-σελίδα 176, (19)-β.
- Φως στα μυστικά του Μαύρου Βράχου ( Αποσπάσματα από το βιβλίο του Ελευθερίου Ελευθεριάδη), σελ: 34-35, στον σύνδεσμο: https://www.calameo.com/read/0011463515600f0f1ac67
- Ιστοσελίδα ΚΑΣΤΡΌΛΟΓΟΣ, "Κάστρο Σιδηροκάστρου", στον σύνδεσμο: https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=siderokastro
ΑΜΦΙΤΡΕΙΔΗΣ
ΑΓΝΩΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΣΤΡΑ
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου