ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΑΣΠΡΟΥΛΑΣ (ΝΙΚΗΤΕΣ ΡΟΔΟΠΗΣ)
Δυόμιση χιλιόμετρα βορειοανατολικά από το χωριό Νικητές του νομού Ροδόπης, πάνω σε απότομο λόφο με ονομασία Ασπρούλα, βρίσκονται τα ερείπια από την Ακρόπολη της Ασπρούλας {Σχ.1}. Πρόκειται για μία ακρόπολη στην κορυφή του υψώματος που οχυρώθηκε αρχικά από τους αρχαίους Θράκες την πρώιμη εποχή του Σιδήρου (11ος-8ος αι. π.Χ.) και αρκετούς αιώνες αργότερα ξαναχρησιμοποιήθηκε από τους βυζαντινούς που έχτισαν έναν πύργο στην κορυφή (474μ.). Η Ακρόπολη Ασπρούλας βρίσκεται σε περίοπτη στρατηγική θέση και είναι ορατή από πολύ μακρυά. Στο πλάτωμα της κορυφής, εντός της οχύρωσης, έχει τοποθετηθεί σήμερα μια μεγάλη κεραία.
Νομός: Ροδόπης
Χωριό: Πλαγιά
Ύψωμα: Ασπρούλα
Υψόμετρο: 474 μ.
Χρονολόγηση: Πρώιμη Εποχή Σιδήρου- Βυζαντινή Περίοδος
 |
| ΛΟΦΟΣ ΑΣΠΡΟΥΛΑ |
ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ
Η Ακρόπολη Ασπρούλας είναι χτισμένη κατά μήκος της μακρόστενης κορυφής του υψηλότατου λόφου της Ασπρούλας. Από όλες τις μεριές έχει αρκετά επικλινείς πλαγιές, που θα δυσκόλευαν πολύ τον εχθρό να προσεγγίσει. Η οχύρωση ακολουθεί το ανάγλυφο της κορυφής από νοτιοανατολικά προς βορειοδυτικά, όπου και το ψηλότερο σημείο (474μ.) με τον πύργο. Στο μέσο υπάρχει μικρός αυχένας και έχει τοποθετηθεί μια υψηλή κεραία. Στο νοτιοανατολικό άκρο υπάρχει ένα τσιμεντένιο παρατηρητήριο.
 |
| Ο πύργος, στο μέσο η κεραία, και στο βάθος η χαμηλότερη κορυφή με το τσιμεντένιο παρατηρητήριο. |
 |
| ΚΟΡΥΦΗ ΛΟΦΟΥ ΑΣΠΡΟΥΛΑΣ |
Η περίμετρος του φρουριακού περιβόλου υπολογίζεται περίπου 400-500 μέτρα μήκος. Ο περίβολος αυτός ήταν τείχος ξερολιθιάς (χωρίς συνδετικό υλικό). Σήμερα έχει διαλυθεί και οι πέτρες του σχηματίζουν μια συνεχή σωρολιθιά. Τα ίχνη του τείχους της βόρειας πλαγιάς είναι ορατά σε όλη την πορεία τους. Στην νότιο μεριά όμως τα ίχνη σώζονται αποσπασματικά κάνοντας δυσδιάκριτη την πορεία του. Πιθανόν μέρος του να καταστράφηκε από την δημιουργία δρόμου μέχρι την κορυφή, για την τοποθέτηση κεραίας.
 |
| ΕΡΕΠΙΑ ΤΕΙΧΟΥΣ ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗΣ ΠΛΕΥΡΑΣ |
Στην βορειοδυτική μεριά όπου και το ψηλότερο σημείο υπάρχει βυζαντινός ορθογώνιος πύργος με δόμηση από λίθους διαφορετικών μεγεθών με συνδετικό κονίαμα ανάμεσα τους και κεραμικά. Οι διαστάσεις του είναι 8.5×7.5 μέτρα (εσωτερικές διαστάσεις: 4×5μ.), πάχος 1.6-1.70 και μέγιστο σωζόμενο ύψος 2.30μ.
 |
| ΚΑΤΟΨΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΠΥΡΓΟΥ |
 | ||||
ΝΑ ΓΩΝΙΑ ΠΥΡΓΟΥ (ΥΨΟΣ: 2.30μ.)
|
Δίπλα από τον πύργο υπάρχει ένα πυκνός ερειπιώνας, γεμάτος λιθοσωρούς από ερείπια κτισμάτων που έχουν καταρρεύσει πλήρως. Παρατηρώντας τον χώρο, φαίνεται ότι γύρω από το πύργο και τον ερειπιώνα υπήρχε ένας ξεχωριστός εσωτερικός περίβολος σαν εσωτερική ακρόπολη.
 |
| ΕΡΕΙΠΙΩΝΑΣ |
 |
| ΕΡΕΙΠΙΑ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ |
 |
| ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΕΤΡΑΠΛΕΥΡΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ (;) |
Επίσης στην νοτιοανατολική πλευρά, όπου το τσιμεντένιο παρατηρητήριο, υπάρχει ένας μικρότερος ερειπιώνας κτισμάτων που ομοίως έχει καταρρεύσει.
 | ||
ΕΡΕΙΠΙΩΝΑΣ ΝΑ ΠΛΕΥΡΑΣ- ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΤΟ ΤΣΙΜΕΝΤΕΝΙΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ
|
Η κορυφή της Ασπρούλας αποτελεί ένα γραφικό και μυστηριώδες τοπίο. Αυτό διότι, σε όλον τον χώρο εσωτερικά και εξωτερικά της οχύρωσης, παρατηρήθηκαν σε πολλά σημεία, λαξεύματα στους βράχους και στα πετρώματα. Αυτό είναι ένα συχνό φαινόμενο που συναντάται σε αρχαιολογικούς χώρους σε Ελλάδα και Βουλγαρία και αφορά τους αρχαίους Θράκες.
 |
ΔΙΑΦΟΡΑ ΛΑΞΕΥΜΑΤΑ ΣΤΟΥΣ ΒΡΑΧΟΥΣ |
 |
| Κυκλικό πέτρωμα με οπή στο μέσο. |
Άλλο ένα στοιχείο που προκαλεί εντύπωση είναι μία αινιγματική βραχοσκεπή με λαξεύματα γύρω της, που κυττώντας την, ομοιάζει με ανθρώπινο μάτι.
 |
| ΒΡΑΧΟΣΚΕΠΗ ΠΟΥ ΜΟΙΑΖΕΙ ΜΕ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΜΑΤΙ |
Το σπουδαιότερο όμως εύρημα βρίσκεται λίγα μέτρα εξωτερικά του τείχους από την βόρεια μεριά. Πρόκειται για έναν λαξευμένο στον βράχο ανάγλυφο αυλακωτό δίσκο. Αυτοί οι δίσκοι είναι γνωστοί ως ηλιακοί δίσκοι και σχετίζονται με την λατρεία του Ήλιου. Έχουν βρεθεί και άλλοι τέτοιοι δίσκοι στην περιοχή της Θράκης.
 |
| ΑΥΛΑΚΩΤΟΣ ΛΑΞΕΥΤΟΣ ΔΙΣΚΟΣ |
Από το στρατηγικό ύψωμα της Ασπρούλας υπάρχει ορατότητα 360 μοιρών. Έχει τεράστια οπτική στην πεδιάδα της Κομοτηνής και την κοιλάδα του ποταμού Λίσσου στα υψώματα της Μαρώνειας (Ίσμαρος) και στα ενδότερα ορεινά περάσματα από Βορράν.
 |
| ΘΕΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΟΙΛΑΔΑ ΛΙΣΣΟΥ |
ΙΣΤΟΡΙΑ
Άγνωστη η ιστορία της Ακρόπολης της Ασπρούλας. Βάσει των αρχαιολογικών ευρημάτων, πρόκειται για μια ακρόπολη που δημιουργήθηκε από τους αρχαίους Θράκες την πρώιμη εποχή του Σιδήρου (11ος-8ος αι. π.Χ.). Δεν γνωρίζουμε ποια πόλη των Αρχαίων Θρακών ήταν.
Τα διάφορα λαξεύματα στους βράχους, οι ηλιακοί δίσκοι και η χαρακτηριστική κεραμική από την πρώιμη εποχή του σιδήρου αποτελούν κοινά στοιχεία και με άλλες οχυρωμένες ακροπόλεις των αρχαίων Θρακών σε υψώματα του ορεινού όγκου της Ροδόπης σε Ελλάδα και Βουλγαρία. Δύο άλλες χαρακτηριστικές ακροπόλεις που βρίσκονται στον νομό Ροδόπης και είναι οι πιο γνωστές και αξιόλογες είναι η Ακρόπολη Αγίου Γεωργίου κοντά στην Μαρώνεια που ταυτίζεται με την αρχαία Ισμάρα που ήταν ο πρώτος σταθμός του Οδυσσέα μετά την Τροία και η Ακρόπολη Κρεμαστού κοντά στην Εργάνη που και για αυτή υπάρχει το σενάριο να ήταν η Ισμάρα.
Αρκετούς αιώνες αργότερα, σε κάποια χρονική περίοδο της Βυζαντινής εποχής, οι βυζαντινοί χτίσανε πύργο στην κορυφή εκμεταλλευόμενοι την στρατηγική θέση και το άφθονο έτοιμο δομικό υλικό από την προηγούμενη οχύρωση. Στον χώρο βρέθηκαν όστρακα και κεραμίδια στέγης που ανήκουν στην βυζαντινή εποχή. Πιθανόν να αποτελούσε ένα φυλάκιο που ενημέρωνε τα μεγάλα κάστρα της ευρύτερης περιοχής (Μαρώνεια, Γρατινή, Κουμουτζηνά) σε περίπτωση επιδρομών και εισβολής εχθρού από τα βορειότερα ορεινά προς την πεδιάδα της Κομοτηνής. Τον ίδιο ρόλο φαίνεται να είχε και το γειτονικό κάστρο της Νέας Σάντας {Σχ.2} με το οποίο έχουν οπτική επαφή, αλλά δεν γνωρίζουμε αν συνυπήρχαν την ίδια χρονική περίοδο. Μία αρχαιολογική ανασκαφή θα έδινε πολύτιμες πληροφορίες για τις σπουδαίες αρχαιότητες στο ύψωμα της Ασπρούλας.
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ
Η προσέγγιση γίνεται οδικώς από άσφαλτο μέσω δρόμου που ξεκινάει από την Νέα Σάντα προς Κέχρο και οδηγεί μετά από 4.5 χιλιόμετρα στην πίσω πλευρά του υψώματος της Ασπρούλας. Από εκεί ξεκινάει ανηφορικός χωματόδρομος 1.5 χιλιομέτρου που οδηγεί μέχρι την κορυφή. Ο χωματόδρομος είναι σχετικά βατός. Υπάρχει και χωματόδρομος που ξεκινάει μετά από το χωριό Νικητές, ο οποίος είναι πολύ κακοτράχαλος δρόμος και χρειάζεται παραπάνω ώρα.
Το ακριβές σημείο του κάστρου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος
ΣΧΟΛΙΑ
{Σχ.1} Ο αρχαιολόγος Τριαντάφυλλος Δ. που ερεύνησε τον χώρο (1978), αναφέρει το ύψωμα Ασπρούλα ως Κίρνεβα. Στο χάρτη της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού αλλά και σε σχετικό άρθρο Εφημερίδας το 2021, ο λόφος αναφέρεται ως Ασπρούλα.
Η ονομασία Ακρόπολη Ασπρούλας είναι συμβατική. Παρεμφερείς ονομασίες όπως Ακρόπολη Αγίου Γεωργίου -Ισμάρας κοντά στην Μαρώνεια και Ακρόπολη Κρεμαστού κοντά στην Εργάνη δόθηκαν στις δύο πιο αξιόλογες οχυρωμένες κορυφές της πρώιμης εποχής του Σιδήρου στον Νομό Ροδόπης.
{Σχ.2} Περισσότερα για το κάστρο Νέας Σάντας Ροδόπης στους συνδέσμους:
α) http://amfitreidhs.blogspot.com/2023/01/blog-post.html?m=1
και β) https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=neasanta
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- ΘΡΑΚΙΚΟΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΣ ΘΗΣΑΥΡΟΣ, στο λήμμα: Νέα Σάντα (βυζαντινή εποχή), στον σύνδεσμο: http://www.xanthi.ilsp.gr/thraki/history/his.asp?perioxhid=B0251
- Άρθρο εφημερίδας ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ - 22/04/2021, στον σύνδεσμο: https://www.google.com/amp/s/www.makthes.gr/amp/arkhizei-simera-to-33o-arkhaiologhiko-sinedrio-379527
- Αρχαιολογικό Δελτίο,Τόμος 33 (1978), Μέρος Β'2 Χρονικά, σελίδα 309, παράγραφος Νικηταί (Τριαντάφυλλος Δ.)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου