ΚΑΣΤΡΟ ΑΓΚΙΣΤΡΟΥ (Ν.ΣΕΡΡΩΝ))

    Τρεισήμισι χιλιόμετρα βορειοδυτικά από το χωριό Άγκιστρο του νόμου Σερρών, πάνω σε οχυρό ύψωμα με ονομασία Τραπεζοειδές, βρίσκονται τα ερείπια ενός κάστρου. Πρόκειται για κάστρο σε πεπλατυσμένο ύψωμα που είχε περιμετρική οχύρωση με ισχυρό τείχος και οικισμό εσωτερικά του. Το κάστρο βρίσκεται σε υψόμετρο 160 μέτρων, στα Ελληνοβουλγαρικά σύνορα (από την μεριά της Ελλάδας), ακριβώς πάνω από τον ποταμό Μπίστριτσα που αποτελεί και την φυσική συνοριογραμμή με την Βουλγαρία.  Πολύ κοντά βρισκόταν ο εγκαταλελειμμένος οικισμός της Κάτω Καρυδιάς, από τον οποίον το μόνο που σώζεται σήμερα είναι ο ενοριακός ναός του Αγίου Αθανασίου {Σχ.1}.

ΝΟΜΟΣ: ΣΕΡΡΩΝ 

ΧΩΡΙΟ: ΑΓΚΙΣΤΡΟ

ΥΨΟΜΕΤΡΟ: 160 ΜΕΤΡΑ

ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ: ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ 

ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ 

    Το κάστρο Αγκίστρου βρίσκεται σε φυσικό οχυρό και τραπεζιόσχημο ύψωμα με ονομασία Τραπεζοειδές και έχει κορυφή μεγάλης έκτασης {Σχ.2}. Όλες οι μεριές του είναι απόκρημνες με κάθετα βράχια ή αρκετά επικλινείς. Στις βόρειες υπώρειες του λόφου κυλάνε τα νερά του ποταμού Μπίστριτσα που αποτελεί και την φυσική οριογραμμή Ελλάδος-Βουλγαρίας {Σχ.3}. Στις υπώρειες της ανατολικής πλαγιάς υπάρχει μικρή ρεματιά που χύνεται στον ποταμό Μπίστριτσα.
   Ο Σαμσάρης Πέτρος που επισκέφθηκε το ύψωμα Τραπεζοειδές το 1989, αναφέρει ότι η επίπεδη κορυφή του  καλλιεργούνταν με σιτηρά. Σήμερα φαίνεται ότι ο χώρος τα τελευταία χρόνια έχει εγκαταλειφθεί, αφού έχει καλυφθεί από μικρά δένδρα και θαμνώδη βλάστηση.
    Από το τείχος του κάστρου σήμερα σώζονται ερείπια. Η συνολική περίμετρος υπολογίζεται περίπου στα 700 μέτρα. Το τείχος ακολουθούσε το κακοτράχαλο ανάγλυφο του έδαφους. Παρόλου που το μεγαλύτερο τμήμα του τείχους έχει σκεπαστεί από την βλάστηση ή έχει κατακρημνιστεί στις απότομες πλαγιές, είναι εμφανή τα ίχνη της πορείας που ακολουθούσε, παρατηρώντας το έδαφος. Η δόμηση του τείχους αποτελείται από λογάδες πέτρες με συνδετικό ασβεστοκονίαμα ανάμεσα τους και χρήση πλίνθων. Το πάχος του τείχους κυμαίνεται από 1.5 έως 2 μέτρα. Ερείπια του σήμερα είναι ορατά στην νότια και ανατολική μεριά, στα οποία βρέθηκαν και ερείπια δύο ορθογώνιων πύργων.
  Το καλύτερα σωζόμενο τμήμα τείχους βρίσκεται στην νότια μεριά. Πρόκειται για τείχους με μήκος περί τα 20 μέτρα και ύψος που φθάνει έως 4 μετρα. Στο μέσο υπάρχουν τα ερείπια ορθογώνιου πύργου. Ο πύργος είχε διαστάσεις 6×3.5 μέτρα {Σχ.4}. Στην δόμηση του παρατηρείται χρήση πλίνθων διπλής σειράς. Στην νότια μεριά επίσης σώζονται αποσπασματικά και άλλα τμήματα τείχους.

ΠΥΡΓΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΠΛΕΥΡΑΣ

ΠΥΡΓΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΠΛΕΥΡΑΣ

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΔΙΠΛΗΣ ΣΕΙΡΑΣ ΠΛΙΝΘΩΝ ΣΤΗΝ ΤΕΙΧΟΠΟΙΪΑ

ΤΜΗΜΑΤΑ ΤΕΙΧΟΥΣ ΝΟΤΙΑΣ ΜΕΡΙΑΣ

 

  Στην νοτιοανατολική-ανατολική πλευρά υπάρχουν αρκετά ερείπια τείχους σε ύψος που κυμαίνεται στα δύο με τρία μέτρα. Υπάρχουν και λείψανα πύργου με διαστάσεις 4×2.5 μέτρα. 

ΝΟΤΙΟΝΑΤΟΛΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ (ΥΨΟΣ 2 ΜΕΤΡΑ)

Ν.Α ΤΕΙΧΟΣ 

ΛΕΙΨΑΝΑ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ (ΥΨΟΣ 2.5-3 ΜΕΤΡΑ)

ΕΡΕΙΠΙΑ Α-Ν.Α. ΠΥΡΓΟΥ 

 Στην βόρεια απροσπέλαστη πλευρά, σχηματίζεται το βαθύ ποτάμι/ρέμα της Μπίστριτσας. Το τείχος σε αυτήν την πλευρά έχει σκεπαστεί από την πυκνή βλάστηση και μόνο σε λίγα σημεία φαίνονται δυσδιάκριτα κάποιοι λιθοσωροί. Ίδια κατάσταση με το τείχος επικρατεί και στην δυτική απόκρημνη πλευρά.

Ο ΛΟΦΟΣ ΤΡΑΠΕΖΟΕΙΔΕΣ ΑΠΟ ΒΟΡΕΙΑ-ΣΤΗΝ ΡΙΖΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Ο ΠΟΤΑΜΟΣ ΜΠΙΣΤΡΙΤΣΑ

ΚΑΘΕΤΑ ΒΡΑΧΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΠΛΕΥΡΑΣ

    Στο νοτιοδυτική μεριά πιθανολογείται να βρισκόταν η πύλη του κάστρου, όπου και το πιο βατό σημείο εισόδου. Από αυτό το μέρος γίνεται η είσοδος και σήμερα. Δεν αποκλείεται να υπήρχε και μια δεύτερη πλησίον της ανατολικής γωνίας. 

.

Πιθανή Ν.Δ. είσοδος (Δεξιά διακρίνονται λιγοστές οχυρώσεις)

    Στις απότομες και διαβρωμένες πλαγιές του κάστρου παρατηρούνται αρκετά ανοίγματα στα βράχια, σαν στοές. Υπάρχει η προφορική παράδοση κατοίκων που αναφέρει την ύπαρξη υπόγειων λαξευτών στοών κάτω από τον λόφο. Μία μάλιστα από αυτές λέγεται ότι έβγαινε στις βόρειες υπώρειες του λόφου. 

Άνοιγμα στο έδαφος κάτω από το τείχος της ανατολικής γωνίας. (Δεν εξερευνήθηκε).

   Στο επίπεδο έδαφος εσωτερικά του τείχους, βρισκόταν ο οικισμός. Παρατηρούνται διάσπαρτες πέτρες, συγκεντρωμένοι λιθοσωροί και κεραμικά. Ο Σάμσαρης Πέτρος που εξερεύνησε παλαιότερα τον χώρο, αναφέρεται σε ύπαρξη αρκετών διάσπαρτων αρχιτεκτονικών μαρμάρινων μελών που προέρχονται από παλαιοχριστιανικό ναό καθώς και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη που εντόπισε σε ένα μικρό μονόχωρο μεταβυζαντινό ναό του Αγίου Γεωργίου που βρίσκεται κάπου στην βόρεια πλαγιά του λόφου.

ΕΡΕΙΠΙΑ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ

ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΣΤΡΟΥ

     Το κάστρο Αγκίστρου βρίσκεται σε λοφώδη περιοχή με πολλές ρεματιές και ανοιχτό ορίζοντα στην ευρύτερη περιοχή. Έχει οπτική επαφή με όλα τα γύρω βουνά που περικλείουν την περιοχή, όπως το Μπέλες, το όρος Άγκιστρο, τον Ορβήλο και ένα μεγάλο τμήμα από τον ορεινό όγκο του Πίριν (ή οροσειρά Ανατολικού Όρβηλου) από την μεριά της Βουλγαρίας.

Ο ΛΟΦΟΣ ΑΠΟ ΔΥΤΙΚΑ

ΙΣΤΟΡΙΑ 

Δεν γνωρίζουμε κάτι για την ιστορία του εν λόγω κάστρου, ούτε έχει ταυτιστεί με κάτι από τις ιστορικές πηγές. Σύμφωνα με αναφορά από Αρχαιολογικό δελτίο (Α.Δ. 55-59 ΧΡΟΝΙΚΑ Β'3β σελ.702), ο λόφος Τραπεζοειδές αναφέρεται ως αρχαιολογική θέση με  επιφανειακή κεραμική όλων των εποχών που ξεκινάει από την προϊστορική περίοδο μέχρι και τους μεταβυζαντινούς χρόνους με οχυρωματικό περίβολο Βυζαντινών χρόνων. Αποτελεί οικισμό προϊστορικών χρόνων και ιστορικών χρόνων. Συνεπώς πρόκειται για θέση με διαχρονική κατοίκηση. Ο Σάμσαρης αναφέρει ανεύρεση αμφικίονα Παλαιοχριστιανικών χρόνων. Συνεπώς το κάστρο μπορούμε να το τοποθετήσουμε με επιφύλαξη στην πρωτοβυζαντινή περίοδο (;), εποχή στην οποία η βόρεια Ελλάδα αντιμετώπισε τα δεινά από επιδρομές και λεηλασίες βαρβάρων (Ούνων, Γότθων, Σλάβων, κ.λ.π.) με αποτέλεσμα πολλοί οικισμοί να οχυρώνονται με τείχη και να μετατρέπονται σε κάστρα για να μπορούν να προστατευτούν. Πάντως τα επιφανειακά ευρήματα δείχνουν ότι συνέχισε να κατοικείται. 

  Στρατηγικά πρέπει να αναφέρουμε ότι βρισκόταν πλησίον της βόρειας εισόδου από την στενωπό του Ρούπελ (7 χλμ Β.Α.), που αποτελούσε ένα  ιδιαίτερα στρατηγικό και νευραλγικό σημείο. 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

Η προσέγγιση γίνεται μέσω του επαρχιακού οδικού δικτύου από Προμαχώνα προς Άγκιστρο. Στα 4.5 χλμ μετά τον Προμαχώνα με ρεύμα προς Άγκιστρο, υπάρχει πινακίδα που αναγράφει προς: "Αγίο Αθανάσιο" αριστερα. Ακολουθούμε τον χωματόδρομο και μετά από 1.5 χλμ φθάνουμε στην εκκλησία Αγίου Αθανασίου. Συνεχίζουμε ευθεία και μετά από 550 μέτρα φθάνουμε στο εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής και κάνουμε αριστερά σε έτερο χωματόδρομο. Από αυτό το σημείο  είναι εμφανής ο λόφος Τραπεζοειδές. Ακολουθούμε τον χωματόδρομο για 100 μέτρα μέχρι το σημείο που ο δρόμος κάνει πέταλο και εκεί αφήνουμε το αυτοκίνητο. Είκοσι μέτρα αριστερά μας υπάρχει παλιός χωματόδρομος που κινείται παράλληλα με τα χωράφια.  Ακολουθούμε αυτό το χωματόδρομο και μετά από  600 μέτρα πεζοπορίας φθάνουμε ακριβώς στην ρίζα του κάστρου όπου και η είσοδος.

(Πάνω) Αγία Παρασκευή
(Κάτω) Άγιος Αθανάσιος.

   Να αναφέρουμε ότι οι χωματόδρομοι είναι σχετικά κακοτράχαλοι για συμβατικό αυτοκίνητο. Στο κάστρο η πυκνή βλάστηση σε μεγάλο μέρος της κορυφής, δυσχεραίνει την πεζοπορία και περιήγηση σε αυτό.

Το ακριβές σημείο του κάστρου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος 

ΣΧΟΛΙΑ: 

{Σχ.1} Το χωριό της Κάτω Καρυδιάς είχε παλαιότερη ονομασία Βράνκοβον ή Βράνκο Τσιφλίκ. Σήμερα είναι εγκαταλειμμένος οικισμός και βρίσκεται 700 νοτιοδυτικά του κάστρου.
{Σχ.2} Η ονομασία Τραπεζοειδές είναι σύγχρονο τοπωνύμιο και δόθηκε στο ύψωμα λόγω του σχήματος του. Παλαιότερα ονομαζόταν Σουμπασί. 
{Σχ.3} Ο ποταμός Μπίστριτσα αποτελεί  παραπόταμο του Στρυμόνα, στον οποίο χύνεται μετά από περίπου 7 χιλιόμετρα λίγο πριν την βόρεια είσοδο για την στενωπό του Ρούπελ.
{Σχ.4} Ο πύργος αυτός λόγω της διαμόρφωσης του τείχους πάνω στο έδαφος,  από την ανατολική μεριά έχει μήκος 3.5 μέτρα, αλλά από την δυτική είναι μικρότερος (περίπου 2.5).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

• Σαμσάρης, Πέτρος «Βυζαντινοί τόποι και μνημεία της κάτω κοιλάδας του Στρυμόνα», 2004, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Διδακτορική Διατριβή, 2004, σελ. 657-658. 
• ΔΗΜΟΣ ΣΙΝΤΙΚΗΣ: Ο χώρος και η ιστορία του, 2013, (Ειδική έκδοση για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση του Δήμου Σιντικής)-σελ. 167, στο λήμμα Άγκιστρο. 
• ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ: ΤΟΜΟΣ 56-59 (2001-2004), ΧΡΟΝΙΚΑ Β-3β', (ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ-ΘΡΑΚΗ), Μαγδαληνή Βάλλα, σελ.702.