ΠΥΡΓΟΣ ΓΛΥΦΟΝΕΡΙΟΥ (ΣΚΑΛΑ ΡΑΧΩΝΙΟΥ-ΘΑΣΟΣ)

 

ΠΥΡΓΟΣ ΓΛΥΦΟΝΕΡΙΟΥ

      Ενάμιση χιλιόμετρο βορειοανατολικά από το χωριό Σκάλα Ραχωνίου στο νησί της Θάσου, πάνω σε πλάτωμα ακρωτηρίου στην θέση Γλυφονέρι, βρίσκονται τα ερείπια ενός πύργου. Πρόκειται για αρχαίο πύργο του 4ου αι. π.Χ. με προσθήκες Πρωτοβυζαντινής περιόδου. Ο πύργος αποτελεί αρχαία φρυκτωρία και βρίσκεται σε υψόμετρο 10 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Το ακρωτήρι στο οποίο βρίσκεται ο πύργος ονομάζεται Παχύς. 

Το ακρωτήρι Παχύς. Στο πλάτωμα της κορυφής βρίσκεται ο πύργος. 

ΝΟΜΟΣ: ΚΑΒΑΛΑ

ΝΗΣΙ: ΘΑΣΟΣ 

ΧΩΡΙΟ: ΣΚΑΛΑ ΡΑΧΩΝΙΟΥ 

ΘΕΣΗ: ΓΛΥΦΟΝΕΡΙ

ΥΨΟΜΕΤΡΟ: 10 ΜΕΤΡΑ

ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ: ΑΡΧΑΙΟ 

ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

     Ο πύργος Γλυφονερίου βρίσκεται πάνω σε ομαλό πλάτωμα ακρωτηρίου. Το ακρωτήρι ονομάζεται Παχύς και καλύπτεται από ψηλά πεύκα και πυκνή βλάστηση. Στην επίπεδη κορυφη σώζονται ερείπια ορθογωνίου πύργου με διαστάσεις 10.5×9.5 μέτρα. Το μέγιστο ύψος των τειχών δεν ξεπερνάει τα δύο μέτρα, ενώ το πάχος των τειχών είναι 1 μέτρο. Η δόμηση του τείχους αποτελείται από μεγάλους λαξευτούς ογκόλιθους στα πρότυπα του αρχαίου ελληνικού τύπου οχύρωσης με μετέπειτα προσθήκες μικρότερων λίθων και ασβεστοκονίαμα μεταξύ των κενών. Στο μεγαλύτερο μέρος του τείχους παρατηρείται ασβεστοκονίαμα μεταξύ των κενών των λίθων. Στον περιβάλλοντα χώρο υπάρχουν άφθονα διάσπαρτα κεραμικά. 

Η δυτική πλευρά του πύργου. 

Η ανατολική πλευρά του πύργου. 

Η βόρεια πλευρά. 

Βορειοανατολική γωνία. 

Πρωτοβυζαντινή προσθήκη στο τείχος του πύργου με χρήση μικρότερων λίθων και ασβεστοκονίαμα. 

    Εντός του πύργου σώζονται μεσοτοιχίες σχήματος "Γ"  που χωρίζουν τον πύργο σε τέσσερις χώρους-δωμάτια. Είσοδος για τον πύργο σώζεται στην δυτική πλευρά με άνοιγμα 80 εκατοστών περίπου. Επίσης στην νότια πλευρά, υπάρχει επίσης παρόμοιο άνοιγμα σαν πύλη, όμως παρατηρώντας τα θεμέλια, φαίνεται ότι υπήρχε κάποιος δευτερεύων εξωτερικός χώρος που εφάπτονταν στην νότια πλευρά.

Εσωτερικό πύργου. Φαίνονται οι μεσοτοιχίες.

Δυτική είσοδος.



 

Νότια είσοδος (;)

Κάτοψη πύργου.

Αναπαράσταση πύργου βάσει των σωζόμενων ερειπίων. Αριθμημένα φαίνονται τα 4 δωμάτια. 

    Ο πύργος στο Γλυφονέρι, παρατηρώντας τα ερείπια,  πιθανότατα είχε  και περίβολο περιμετρικά του πύργου και αποτελούσε οχυρό παρατηρητήριο που ενημέρωνε το νησί για εχθρικές  επιδρομές. Από την θέση ήλεγχε το θαλάσσιο πέρασμα μεταξύ βορειοδυτικής Θάσου και των έναντι ακτών της  Καβάλας. Είχε οπτική επαφή με την νησίδα Θασοπούλα και μέρος της ενδοχώρας της βορειοδυτικής Θάσου. Απείχε 8 χιλιόμετρα από τον Λιμένα, δηλαδή την αρχαία Θάσο. 

Ορατότητα από τον πύργο σε Θασοπούλα και έναντι ακτές. 

ΙΣΤΟΡΙΑ

     Άγνωστη η ιστορία του εν λόγω πύργου. Στο αρχαιολογικό κτηματολόγιο αναφέρεται: 
 Στο Γλυφονέρι Ραχωνίου υπάρχει  αρχαιολογικός χώρος που περιλαμβάνει κατάλοιπα αμυντικού χαρακτήρα  με χρονολόγηση από την ύστερη κλασική αρχαιότητα έως την πρώιμη βυζαντινή περίοδο. Συγκεκριμένα πρόκειται για κατάλοιπα ορθογώνιου πύργου του 4ου αι. π.Χ. με δεύτερη οικοδομική φάση στα παλαιοχριστιανικά χρόνια.

          Παρόμοιοι πύργοι και φυλάκια υπήρχαν σε αρκετά σημεία της ακτογραμμής της Θάσου όπως ο πύργος στην Θυμωνιά, στην Μακρύαμμο, στα Σχίδια, στην Παναγιά, στον Άγιο Ιωάννη Λουκά, στην  Σαλιάρα, στην Θασοπούλα και σε αρκετά άλλα παράκτια σημεία του νησιού {Σχ.1}. Οι πύργοι αυτοί αποτελούσαν ένα δίκτυο επικοινωνίας του νησιού με κύριο σκοπό να ενημερώνουν σε περίπτωση εχθρικής προσβολής και για να  μεταδίδουν μηνύματα και χρησιμοποιήθηκαν  ως παρατηρητήρια, οχυρά και αγροικίες.  Τέτοιοι πύργοι στην αρχαιότητα ονομαζόταν φρυκτωρίες. Η παράδοση συνεχίστηκε και την βυζαντινή περίοδο και τέτοιου είδους  πύργοι ονομαζόταν βίγλες και οι φρουροί βιγλάτορες. Ο συγκεκριμένος πύργος το αργότερο που μπορεί να έμεινε σε χρήση ήταν μέχρι τις αρχές του 7ου αι. μ.Χ. δηλαδή την χρονική περίοδο που ερημώθηκαν και καταστράφηκαν οι παράκτιες θέσεις του νησιού. Αυτή η ερήμωση αποτέλεσε γενικότερο φαινόμενο στην βόρεια Ελλάδα την περίοδο αυτή. 

    Για την ιστορία, περίπου τον 7ο π.Χ. αι. η Θάσος εποικίζεται από τους Πάριους, σύμφωνα με έναν χρησμό του Μαντείου των Δελφών. Την περίοδο αυτή ιδρύεται η ισχυρή πόλη-κράτος της Θάσου. Η ευημερία αυτή οφείλεται στους πλουτοπαραγωγικές πηγές του νησιού από το κατάλευκο θασίτικο μάρμαρο, που κυρίως από την παραθαλάσσια Αλυκή εξαγόταν για δώδεκα αιώνες (6ος π.Χ-6ος μ.Χ), σε όλα τα μέρη του ελληνικού και ρωμαϊκού κόσμου, αλλά  και από τα μεταλλεύματα χαλκού, αργύρου σιδήρου και χρυσού. Το 5ο αι. π.Χ. η Θάσος αποτελεί αντικείμενο διεκδικήσεων μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης. Τον 4ο αι. π.Χ. επέρχεται ευημερία στο νησί. Την περίοδο αυτή χτίστηκε και ο εν λόγω πύργος. Την Ρωμαϊκή περίοδο  οι Θάσιοι τίθενται στο πλευρό των Ρωμαίων, απολαμβάνοντας έτσι οικονομικά και εδαφολογικά προνόμια. Την πρωτοβυζαντινή περίοδο υπάρχει δεύτερη οικοδομική φάση στον πύργο. Στην κοιλάδα Ραχωνίου,  εκτός από μία παλαιοχριστιανική επιγραφή που αναφέρεται σε ύπαρξη Μονής Αρχαγγέλου, έχουν εντοπιστεί διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη πρωτοβυζαντινής περιόδου σε θέσεις από μεταβυζαντινούς ναούς. Ταυτόχρονα πέρα απο τις παλαιοχριστιανικές βασιλικές  του Λιμένα (αρχαία Θάσος) και της Αλυκής, μαρτυρούνται και άλλες αρκετές σε όλο το νησί. Όμως στις αρχές του 7ου αιώνα, στην Θάσο και στις έναντι ηπειρωτικές ακτές υπάρχει καταστροφή και εγκατάλειψη των αστικών κέντρων. Αυτό οφειλόταν σε πολλούς παράγοντες όπως καταστροφές από σλαβικές επιδρομές, σεισμοί, κατάρρευση του αστικού τρόπου ζωής και εξασθένηση της κεντρικής διοίκησης. Για τους επόμενους αιώνες έως τον 13ο αιώνα μ.Χ., η Θάσος εξαφανίζεται σχεδόν από τα χρονικά. 

ΣΧΟΛΙΑ

{Σχ.1} Για τους πύργους της Θάσου, βλέπε περισσότερα: "Θασος: πρώτες ύλες και τεχνολογία απο τους προϊστορικούς χρόνους έως σήμερα" (1999) Κούκουλη-Χρυσανθάκη-Muller, "Οι αγροικίες της Θάσου και τα λατομεία μαρμάρου" Ζ. Μπόνιας.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ 

  

     Η προσέγγιση για τον πύργο μπορεί να γίνει με σύντομη πεζοπορία σε πυκνή βλάστηση λίγο πριν την παραλία Γλυφονερίου αριστερά, από το δυτικό τμήμα του ακρωτηρίου από την παραλιακή μεριά. Λίγα μέτρα νότια του πύργου υπάρχουν οικίες. 

ΧΑΡΤΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

    Το ακριβές σημείο του πύργου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

 ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ, στον σύνδεσμο: 

https://www.arxaiologikoktimatologio.gov.gr/el/monuments_info?id=168225&type=Space

 ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΣΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΘΡΑΚΗ- ΤΟΜΟΣ 5 (1991), σελ: 383-385, Σταυρούλα Δαδάκη-Christophe Giros, Αρχαιολογικός χάρτης-Βυζαντινοί χρόνοι. 

Διδακτορική διατριβή: Η αρχιτεκτονική των μεταβυζαντινών εκκλησιών της Θάσου-Ιστορική, κοινωνική και κατασκευαστική προσέγγιση, Σαπφώ Παν. Αγγελούδη Ζαρκάδα (Καβάλα 2011), σελίδες: 47-48.

Ηλεκτρονικές πηγές: 

• https://www.thassos-view.com/el/thasos/istoria