ΑΡΧΑΙΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΠΛΑΤΙΑΝΑΣ "ΑΙΠΥ-ΤΥΠΑΝΕΑΙ" (Ν. ΗΛΕΙΑΣ)

Στην ανατολική απόληξη του όρους Λαπίθας κατά μήκος μιας βραχώδους απόκρημνης κορυφογραμμής, πάνω και νότια από το χωριό Πλατιάνα Ηλείας βρίσκονται τα ερείπια μίας αρχαίας ακρόπολης που ταυτίζεται με την Ομηρική πόλη Αίπυ και μετέπειτα με την αρχαία πόλη Τυπανέαι.
Πρόκειται για οχυρωμένη πόλη κτισμένη σε δυσπρόσιτο και μακρόστενο ύψωμα. Διασώζονται τμήματα του αρχαίου τείχους της ακρόπολης και των αμυντικών οχυρώσεων, του θεάτρου,της αγοράς,ναών,μεγάλης δεξαμενής και αρχαίων οικιών. Η περίοδος ακμής της πόλης ήταν η ύστερη κλασική και η ελληνιστική εποχή.


ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
 Η ακρόπολη της Πλατιάνας αποτελεί μία σημαντική αρχαιολογική θέση. Η θέση του οικισμού σε τόσο ψηλό και δυσπρόσιτο μέρος είναι σπάνια για ελληνική πόλη. Ανήκει στην περιοχή της Αρχαίας Τριφυλίας δίπλα από τα σύνορα με την Αρκαδία που τις χώριζε ο ποταμός Διάγων που σήμερα ονομαζεται Τσεμπερούλα και βρίσκεται τρία χιλιόμετρα ανατολικά. Από την στρατηγική θέση της στην περιοχή της ορεινής Τριφυλίας ήλεγχε το δρόμο από την Πισάτιδα προς τη Μεγαλόπολη και την υπόλοιπη Αρκαδία.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Η ακρόπολη της Πλατιάνας είναι χτισμένη σε φυσικά οχυρή θέση κατά μήκος της μακρόστενης και απόκρημνης κορυφογραμμής του υψώματος. Περιμετρικά περιβάλλεται από ισχυρά τείχη με πύργους που και σήμερον σώζονται σε αρκετά μεγάλο ύψος. Είναι χωρισμένη σε οχτώ άνδηρα δηλαδή επίπεδα που διαχωρίζονται μεταξύ των με αναλληματικούς τοίχους με μέγιστο μήκος 600 μέτρων και μεγιστό πλάτος 40 μέτρων.Το υψόμετρο που κυμαίνεται η Ακρόπολη Πλατιάνας με τις πλαϊνές οχυρώσεις σε βόρεια και νότια πλαγιά είναι: 570-620 μέτρα.

ΧΑΡΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

ΜΕ ΚΟΚΚΙΝΟ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΟΧΤΩ ΑΝΔΗΡΑ (ΕΠΙΠΕΔΑ) ΚΑΤΑ ΜΗΚΟΣ ΤΗΣ ΚΟΡΥΦΟΓΡΑΜΜΗΣ ΚΑΙ ΜΕ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ ΟΙ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΟΧΥΡΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΒΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΝΟΤΙΑ ΠΛΑΓΙΑ ΤΟΥ ΥΨΩΜΑΤΟΣ.ΤΑ ΤΕΤΡΑΓΩΝΑΚΙΑ ΚΟΚΚΙΝΑ ΚΑΙ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ ΣΥΜΒΟΛΙΖΟΥΝ ΠΥΡΓΟΥΣ ΚΑΙ ΜΕ ΠΡΑΣΙΝΟ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ.

Αρχίζοντας από δυτικά προς ανατολικά :

Στο 1ο άνδηρο  που αποτελεί το δυτικότερο άκρο, υπάρχουν οχυρώσεις τείχους με δύο πύργους.

ΤΕΙΧΟΣ

ΠΥΡΓΟΣ

ΒΡΑΧΟΣ ΛΑΤΟΜΕΥΣΗΣ ΑΣΒΕΣΤΟΛΙΘΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ

Επίσης υπάρχουν και οχυρώσεις κάθετα εφαπτόμενες στο τείχος του 1ου ανδήρου που απλώνονται στην βόρεια πλαγιά.

ΤΕΙΧΟΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΠΛΑΓΙΑΣ

ΤΕΙΧΟΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΠΛΑΓΙΑΣ

Το 2ο άνδηρο που είναι και το υψηλότερο όλων, αποτελεί την ακρόπολη και έχει αυτόνομη οχύρωση και περιλαμβάνει υδροδοτικές εγκαταστάσεις (δεξαμενή, φρέαρ).

 

ΤΕΙΧΟΣ

ΤΕΙΧΟΣ

ΠΥΡΓΟΣ

ΤΟ ΨΗΛΟΤΕΡΟ ΣΗΜΕΙΟ (620μ.) ΜΕ ΤΟ ΚΟΛΩΝΑΚΙ ΤΗΣ Γ.Υ.Σ.

Η νότια μεριά στο ύψος του 1ου και του 2ου ανδήρου είναι τελείως απόκρημνες.

ΤΟ ΑΠΟΚΡΗΜΝΟ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΜΕΡΙΑΣ 1ου-2ου ΑΝΔΗΡΟΥ

Στο 3ο άνδηρο βρίσκεται το μικρό θέατρο από το οποίο σώζεται τμήμα της σκηνής και το κοίλο που είναι κατασκευασμένα από αδροδουλεμένους γωνιόλιθους ντόπιου ασβεστόλιθου.

 

ΘΕΑΤΡΟ

ΘΕΑΤΡΟ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΛΙΘΙΝΗ ΣΚΑΛΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΚΗΝΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

Ο ΜΟΝΑΔΙΚΟΣ ΣΩΖΟΜΕΝΟΣ ΘΡΟΝΟΣ ΤΗΣ 1ης ΣΕΙΡΑΣ ΚΑΘΙΣΜΑΤΩΝ

ΘΡΟΝΟΣ

ΠΥΡΓΟΣ ΣΤΗΝ ΒΟΡΕΙΑ ΟΧΥΡΩΣΗ ΤΟΥ 3ου ΑΝΔΗΡΟΥ

Στο 4ο άνδηρο  θα πρέπει να βρισκόταν η αγορά της αρχαίας πόλης, όπου υπάρχουν ερείπια κτιρίων και μία μεγάλη λαξευτή δεξαμενή.

 

ΣΤΟΜΙΟ ΔΕΞΑΜΕΝΗΣ 

 ΑΝΑΛΗΜΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΙΧΟΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥ ΑΝΔΗΡΩΝ

 ΜΑΡΜΑΡΙΝΟ ΚΑΤΩΦΛΙ ΚΤΙΡΙΟΥ

ΛΑΞΕΥΤΗ ΔΕΞΑΜΕΝΗ
(η φωτογραφία είναι από την ιστοσελίδα: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ)

Εν συνεχεία στα υπόλοιπα τέσσερα άνδηρα (5ο, 6ο, 7ο και 8ο) που βρίσκονται στα ανατολικά, θα πρέπει να καταλαμβάνονταν από ιδιωτικές οικίες και δημόσια κτήρια.

 ΕΡΕΙΠΙΑ ΟΙΚΙΩΝ (;)

ΕΡΕΙΠΙΑ ΟΙΚΙΩΝ-ΚΤΙΡΙΩΝ

ΒΑΣΗ ΝΑΟΣΧΗΜΟΥ ΤΕΤΡΑΓΩΝΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ (;) ΜΕ ΛΙΘΙΝΑ ΚΟΛΩΝΑΚΙΑ

Σε νεότερους χρόνους κτίστηκαν πάνω στην ακρόπολη δύο εκκλησάκια, ο Προφήτης Ηλίας και ο Άγιος Ηλίας ή Αγία Ελένη.

ΕΡΕΙΠΙΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

ΦΙΔΙ (ΣΑΪΤΑ) ΕΠΙ ΤΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ

Εν συνεχεία φθάνοντας στο ανατολικό άκρο υπάρχουν οχυρώσεις με τείχη και πύργους που απλώνονται κάθετα στην νότια πλαγιά και συνεχίζουν με δυτική κατεύθυνση και φθάνουν μέχρι το ύψος του 3ου ανδήρου.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ-ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Η Ακρόπολη Πλατιάνας ταυτίζεται με την Ομηρική πόλη Αίπυ που αναφέρεται στην Ιλιάδα:
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ Η λέξη αἰπύς, -εῖα, -ύ σημαίνει ψηλός και απόκρημνος, αγέρωχος και  λέγεται για πόλεις που βρίσκονται πάνω σε υψώματα όπως για παράδειγμα η Τροία.Η σημασία της λέξεως αίπυ ταιριάζει απόλυτα με την μορφολογία της Ακρόπολης της Πλατιάνας.Η πόλη αναφέρεται από τον Όμηρο ότι συμμετείχε στην εκστρατεία στην Τροία και την αποκαλεί ''εύκτιστον (=καλοχτισμένο) Αίπυ''.

Να τι λέει ο Όμηρος για το ΑΙΠΥ:
«Όσοι εκαρπούντο την Πύλο και την ποθητή Αρήνη και το Θρύον, κοντά στου ποταμιού του Αλφειού το πέρασμα και το καλόχτιστο Αίπυ, και τον Κυπαρισσήεντα και την Αμφιγένεια κατοικούσαν, και την Πτελεόν και το Έλος και το Δώριον... Αρχηγός αυτών ήταν ο Γερήνειος Νέστωρ ο αρματομάχος.»
Στις διαταγές του αρμένιζαν στην γραμμή ενενήντα βαθουλά καράβια.» Ιλιάδα Β΄ στιχ. 591- 602 (μεταφρ. εκδόσεις Πάπυρος).
Επισης κανει αναφορα και ο Στράβων:
τὸ εὔκτιτον δ' Αἶπυ ἔνιοι μὲν ζητοῦσι πότερον ποτέρου ἐπίθετον, καὶ τίς ἡ πόλις, καὶ εἰ αἱ νῦν Μαργάλαι τῆς Ἀμφιδολίας: αὗται μὲν οὖν οὐ φυσικὸν ἔρυμα, ἕτερον δὲ δείκνυται φυσικὸν ἐν τῇ Μακιστίᾳ. ὁ μὲν οὖν τοῦθ' ὑπονοῶν φράζεσθαι ὄνομά φησι τῆς πόλεως τὸ Αἶπυ ἀπὸ τοῦ συμβεβηκότος φυσικῶς, ὡς Ἕλος καὶ Αἰγιαλὸν καὶ ἄλλα πλείω: ὁ δὲ τὴν Μαργάλαν τοὔμπαλιν ἴσως. Θρύον δὲ καὶ Θρυόεσσαν τὸ Ἐπιτάλιόν φασιν, ὅτι πᾶσα μὲν αὕτη ἡ χώρα θρυώδης, μάλιστα δ' οἱ ποταμοί: ἐπὶ πλέον δὲ διαφαίνεται τοῦτο κατὰ τοὺς περατοὺς τοῦ ῥείθρου τόπους. τάχα δέ φασι Θρύον μὲν εἰρῆσθαι τὸν πόρον, εὔκτιτον δ' Αἶπυ τὸ Ἐπιτάλιον: ἔστι γὰρ ἐρυμνὸν φύσει: καὶ γὰρ ἐν ἄλλοις αἰπεῖαν κολώνην λέγει ἔστι δέ τις Θρυόεσσα πόλις, αἰπεῖα κολώνη, τηλοῦ ἐπ' Ἀλφειῷ, πυμάτη Πύλου ἠμαθόεντος.39Στράβωνος Ε΄

 Επίσης σύμφωνα με την Ελληνική Αρχαιολογόια, από την ανεύρεση λίθινων τεχνέργων κατά τη διάρκεια εργασιών αποψίλωσης στην κορυφή και τα πρανή του λόφου εικάζεται πως η θέση είχε και προϊστορικές φάσεις κατοίκησης.

Η πόλη είχε πιθανόν εγκαταλειφτεί έως τον 2ο αι. μ.Χ., καθώς δεν μνημονεύεται από τον περιηγητή Παυσανία. Για την ταύτισή της έχουν προταθεί οι πόλεις της αρχαίας Τριφυλίας Τυπανέαι και Ύπανα, οι οποίες μνημονεύονται από τον Πολύβιο σε σχέση με την εισβολή του Μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου Ε΄ στην περιοχή κατά τη διάρκεια του Συμμαχικού πολέμου (220-217 π.Χ.), καθώς και από άλλες αρχαίες πηγές και επιγραφικές μαρτυρίες. Η ταύτιση της θέσης με αρχαία πόλη δεν είναι ακόμη απολύτως ασφαλής, μελλοντικές ωστόσο έρευνες και ευρήματα μπορούν να συνδράμουν προς την κατεύθυνση αυτή.

ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ

Η Ακρόπολη Πλατιάνας φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε, αλλά δεν χάθηκε  η στρατηγική σημασία της περιοχής αφού ένα χιλιόμετρο ανατολικά της ακρόπολης  χτίστηκε το μεσαιωνικό κάστρο της Παλιακούμπας ( http://amfitreidhs.blogspot.com/2020/03/blog-post_29.html?m=1 )σε μικρό λόφο και λίγο αργότερα το καμαρωτό γεφύρι της Τσεμπερούλας αφού αποτελούσε πέρασμα από Ηλεία προς ορεινή Μεσσηνία και Αρκαδία.

ΧΑΡΤΗΣ  ΠΕΡΙΟΧΗΣ

1) ΚΑΣΤΡΟ ΠΑΛΙΑΚΟΥΜΠΑΣ

2) ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΠΛΑΤΙΑΝΑ

3) ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΠΛΑΤΙΑΝΑΣ-ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΗ ΑΙΠΥ

4) ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΤΣΕΜΠΕΡΟΥΛΑΣ-ΑΡΧΑΙΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ ΔΙΑΓΩΝ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

Ξεκινώντας από το χωριό Πλατιάνα, ακολουθούμε τον ασφαλτόδρομο της επαρχιακής οδού Ζαχάρω Πλατιάνων προς το χωριό Μάκιστος. Στα μέσα της διαδρομής περίπου μετά από δυόμιση χιλιόμετρα βλέπουμε πινακίδα αριστερά μας που αναγράφει Αρχαιολογικός Χώρος. Στρίβουμε αριστερά και ακολουθούμε τον χωματόδρομο για 1200 μέτρα και σταματάμε σε πλάτωμα που τελειώνει ο δρόμος.Ο χωματόδρομος χρειάζεται προσοχή για συμβατικό αυτοκίνητο. Εν συνέχεια αφήνουμε το όχημα και συνεχίζουμε πεζοί.Δεξιά μας ξεκινάει μονοπάτι που μετά από πέντε λεπτά πεζοπορίας μας οδηγεί στο 2ο άνδηρο που βρίσκεται το θέατρο.

ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΛΟΓΙΚΟ ΧΩΡΟ

Το ακριβές σημείο φαίνεται σε χάρτη ΄΄google earth΄΄ κάνοντας κλικ τέρμα κάτω που αναγράφει : Τόπος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

1)LIDDELL & SCOTT-Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας

2)Ομήρου-Ιλιάδα Β΄ στιχ. 591- 602 (μετάφραση-εκδόσεις Πάπυρος)

3)Ιστοσελίδα ''ΜΑΚΙΣΤΙΑ''  στον συνδεσμο: https://www.makistia.gr/aipy/ksekinise-i-meleti-toy-arxaioy-theatroy--fotis-blaxos.php

4)ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ''ΑΥΤΟΧΘΟΝΕΣ ΕΛΛΗΝΕΣ'' στον σύνδεσμο:http://autochthonesellhnes.blogspot.com/2018/03/blog-post_16.html?m=1

5)ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ -ΒΙΝΤΕΟ YOUTUBE: https://youtu.be/D9BFfGBiK5c

6)ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ''ΑΡΙΣΤΟΜΕΝΗΣ Ο ΜΕΣΣΗΝΙΟΣ'' στον συνδεσμο: https://aristomenismessinios.blogspot.com/2013/11/blog-post_11.html

7)ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ : http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2591