ΚΑΙΣΑΡΟΥΠΟΛΙΣ (ΜΥΡΚΙΝΟΣ ΣΕΡΡΩΝ)

 

      Δύο χιλιόμετρα βόρεια-βορειοδυτικά από το χωριό Μύρκινος και τέσσερα χιλιόμετρα δυτικά του Δραβήσκου στον νομό Σερρών, δίπλα από τον ποταμό Αγγίτη, βρίσκονται τα ερείπια ενός κάστρου σε λόφο με ονομασία Γιλάν Καλέ (=Φιδόκαστρο) ή Φιδοκορυφή ή Κουλέ {Σχ.1}. Πρόκειται για τα λιγοστά ερείπια από  βυζαντινή οχυρωμένη πόλη που ταυτίζεται με την Καισαρούπολη. Η Καισαρούπολη ιδρύθηκε την μεσοβυζαντινή περίοδο και αποτελούσε Επισκοπή. 

ΝΟΜΟΣ: ΣΕΡΡΩΝ

ΧΩΡΙΑ: ΜΥΡΚΙΝΟΣ-ΔΡΑΒΗΣΚΟΣ 

ΘΕΣΗ: ΦΙΔΟΚΑΣΤΡΟ (ΓΙΛΑΝ ΚΑΛΕ)

ΥΨΟΜΕΤΡΟ: 10-20 ΜΕΤΡΑ 

ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ: ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ

ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΣΤΡΟΥ

   Το κάστρο σήμερα βρίσκεται εν μέσω πεδιάδας σε παραποτάμιο χαμηλό έδαφος και σε υψόμετρο που κυμαίνεται από 10 έως 20 μέτρα. Το ύψωμα αποτελεί καλλιεργήσιμη έκταση. Σε απόσταση 80-100 μέτρων ανατολικά του κάστρου διέρχεται ο ποταμός Αγγίτης. Μετά από 2.5 χιλιόμετρα τα νερά του Αγγίτη χύνονται στον Στρυμόνα. Ο χώρος αποτελείται από ένα υπερυψωμένο τραπεζοειδές ύψωμα που στην νότια μεριά του καταλήγει σε απότομο γήλοφο (ύψος κορυφής: 20 μέτρα).
    Η μορφολογία του εδάφους όμως εκείνη την εποχή ήταν διαφορετική. Αυτό διότι στο κάτω τμήμα της κοιλάδας του Στρυμόνα υπήρχε η λίμνη του Αχινού, η οποία αποξηράνθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 και την θέση της πήρε αρκετά βορειότερα, η τεχνητή λίμνη Κερκίνη. Συνεπώς, το έδαφος γύρω από την οχυρωμένη πόλη της Καισαρούπολης ήταν διαφορετικό. Ο λόφος, ανάλογα την εποχή περιβαλλόταν ολόγυρα από τα νερά της λίμνης ή από ελώδες έδαφος που τον καθιστούσαν απρόσιτο. Πράγματι, σε Αυστριακό χάρτη του 19ου αιώνα απεικονίζεται ο εν λόγω λόφος με ονομασία "Yilan Kalesi" και το έδαφος από γύρω ήταν έλος, ενώ τα νερά του Αγγίτη διερχόταν από την άλλη μεριά στα δυτικά του. Ομοίως, σε χάρτη του 1927 που η λίμνη αναφέρεται ως λίμνη Ταχινού (του Αχινού> Ταχινού).

ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ (ΚΑΙΣΑΡΟΥΠΟΛΗ) ΣΕ ΑΥΣΤΡΙΑΚΟ ΧΑΡΤΗ (19ος ΑΙΩΝΑΣ)-ΕΛΩΔΕΣ ΕΔΑΦΟΣ

Η ΛΙΜΝΗ (Τ)ΑΧΙΝΟΥ (1927)-ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΒΕΛΟΣ ΔΕΙΧΝΕΙ ΤΗΝ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΚΑΙΣΑΡΟΥΠΟΛΗΣ

ΤΕΙΧΟΣ

     Το κάστρο περιβαλλόταν παλαιότερα με τείχος. Η περίμετρος του είναι εμφανής παρατηρώντας το ανάγλυφο του εδάφους  και υπολογίζεται περίπου στα 700 μέτρα. Το μόνο που σώζεται σήμερα είναι ένα τμήμα τείχους στο μέσο της ανατολικής πλευράς, με μήκος 6 μέτρα, πάχος 1,70 και ύψος 2 μέτρα. 

ΤΕΙΧΟΣ-ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ Ο ΓΗΛΟΦΟΣ 

 

   Η δόμηση του τείχους αποτελείται από αργολιθοδομή με συνδετικό κονίαμα ανάμεσα και κεραμικά. 

ΤΕΙΧΟΣ

  Ο λόγος που σώζεται μόνο αυτό το τμήμα τείχους οφείλεται στο γεγονός ότι το τείχος αλλά και τα οικοδομήματα μέσα σε αυτό καταστράφηκαν από την Τεχνική Εταιρία που εκτελούσε αποξηραντικά έργα της λίμνης προς αναζήτηση λίθων, οι οποίοι είναι σπάνιοι στην γύρω περιοχή. Μάλιστα, αρκετά μαρμάρινα μέλη που προερχόνταν από βυζαντινό ναό, μεταφέρθηκαν στον περίβολο της εκκλησίας του ενοριακού ναού του Δραβήσκου (βλ. Στ.Κυριακίδη, Μελέται, σελ. 531, σημ.1 ).

ΓΗΛΟΦΟΣ

    Στο νότια τμήμα του υψώματος ορθώνεται απότομος γήλοφος κατά 10-15 μέτρα ψηλότερος από τον γύρω χώρο. Ο γήλοφος  σχηματίζει μακρόστενο πλάτωμα στην κορυφή του (60×8). Τα κάθετα κροκαλοπαγή πετρώματα που υπάρχουν στην δυτική και νότια κορυφογραμμή, δίνουν την εντύπωση οχύρωσης. Από τον επιβλητικό γήλοφο, η ορατότητα στην γύρω περιοχή από το σημείο είναι 360 μοίρες. Στην κορυφή του γήλοφου αλλά και γενικότερα σε όλον τον χώρο παρατηρούνται άφθονα διάσπαρτα κεραμικά. 

ΓΗΛΟΦΟΣ

 

ΔΙΑΣΠΑΡΤΑ ΚΕΡΑΜΙΚΑ ΣΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗ ΤΟΥ ΓΗΛΟΦΟΥ

ΧΑΡΤΗΣ-ΚΑΤΟΨΗ ΚΑΣΤΡΟΥ

Τα κροκαλοπαγή πετρώματα δυτικής και νότιας που ομοιάζουν με τείχος.

Ο ΛΟΦΟΣ ΤΗΣ ΚΑΙΣΑΡΟΥΠΟΛΗΣ ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΑ ΚΑΙ ΔΙΠΛΑ Ο ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΓΓΙΤΗ

• ΤΑΥΤΙΣΗ ΛΟΦΟΥ ΓΙΛΑΝ ΚΑΛΕ (ΦΙΔΟΚΑΣΤΡΟ) ΜΕ ΤΗΝ  ΚΑΙΣΑΡΟΥΠΟΛΗ 

   Η ταύτιση του χώρου με την Καισαρούπολη βασίζεται στις τοπογραφικές πληροφορίες των πηγών αλλά και στα βυζαντινά αρχαιολογικά λείψανα. Την ταύτιση πρώτος την επιχείρησε ο Στίλπων Κυριακίδης (Μέλεται, σελ. 531). Σε έγγραφο του 1318 με απογραφέα τον Μιχαήλ Νεοκαισαρίτη καθορίζονται τα όρια του χωριού του Σδραβίκιου (Δραβήσκου) και διαπιστώνεται εμφανώς η γειτνίαση της Καισαρούπολης με την Δοξόμπους (Μύρκινος) και το Σδραβίκι (Δραβήσκος). Ο Αγγίτης ποταμός αναφέρεται ως Πάνακας. Επίσης σε μολυβδόβουλο του 11ου/12ου αι. που βρέθηκε αποτυπώνεται η επιγραφή: 

[Ἀ]γαπί[ω] [ἐπ]ισκώπω Κεσαροπώλε(ως)

Συνεπώς, η ταύτιση αυτή με την Καισαρούπολη των πηγών θεωρείται ασφαλής.

ΙΣΤΟΡΙΑ 

       Οι αναφορές που έχουμε από τις πηγές για την Καισαρούπολη εμφανίζονται με ορθογραφικές παραλλαγές: Καισαρόπολις (879-80, 1378), Κεσαρόπωλις (11ος-12ος αι.), Κεσαρόπολις (1320), Καισσαρόπολις (1321), Κεσσαρούπολις (1321-1333).
   Η πόλη αναφέρεται ότι ιδρύθηκε από τον Καίσαρα Αλέξιο Μουσελέ που ήταν Βυζαντινός στρατηγός και αριστοκράτης, ο οποίος είχε επιλεχθεί από τον αυτοκράτορα Θεόφιλο (829-842) ως διάδοχος του. Το καλοκαίρι του έτους 836, ο Αλέξιος που πρόσφατα είχε λάβει τον τίτλο του Καίσαρα από τον Θεόφιλο, ξεκίνησε με στρατό στην Θράκη για να αντιμετωπίσει τους Βούλγαρους. Ο στόχος του Αλέξιου φαίνεται ότι δεν ήταν να πολεμήσει τους Βούλγαρους αλλά να χρησιμοποιήσει τον πόλεμο αυτό ως δικαιολογία για να καταλάβει την ακτή μεταξύ Νέστου και Στρυμόνα, την οποία  συνθήκη του 816 είχε αφήσει στα χέρια των Σλάβων. Ο νέος Καίσαρας χωρίς μεγάλη δυσκολία κατέκτησε την παράκτια λωρίδα, εξασφαλίζοντας την χερσαία επικοινωνία μεταξύ Θεσσαλονίκης -Θράκης και ίδρυσε μια πόλη που της έδωσε το όνομα του τίτλου που κατείχε, δηλαδή Καισαρούπολη (βλέπε Warren Treadgold, The Byzantine Revival 780-842, σελ 292).
   Η πρώτη ιστορική αναφορά για την Καισαρούπολη γίνεται στην μεσοβυζαντινή περίοδο και συγκεκριμένα στην Notitia Episcopatum 3 και 10 ως έδρα επισκόπου στα χρόνια του Λέοντα ΣΤ' το 879/80, όταν υπαγόταν στην μητρόπολη  Φιλίππων, μαζί με την Χριστούπολη, τους Σμολενούς και την Αλεκτρυόπολη. Σε ανευρεθέν μολυβδόβουλο του 11/12ου αι. αναγράφεται το όνομα του επισκόπου Αγάπιου. Ως επίσκοποι Καισαροπόλεως  αναφέρονται οι εξής: ο Μελέτιος (1320-29), ο Θεολίπτος (1333),  Ιερόθεος (1357-58) και ο Γαβριήλ (1378). Αργότερα, τον 14ο αι. ο πέρασε στην δικαιοδοσία του Μητροπολίτη Ζιχνών. Ο οικισμός κατά το τελευταίο τέταρτο του 11ου αι. ανήκε στο βάνδο της Ζαβάλτας και αποτελούσε κτήμα της Μονής Θεοτόκου Πετριτζονιτίσσας. Την οχυρή και ασφαλή αυτή πόλη επέλεξε το 1095 ο Αλέξιος Α' Κομνηνός ως τόπο εξορίας και φυλάκισης των συνωμοτών του. Έτσι, εδώ παρέμειναν εγκλειστεί και εξόριστοι οι πρωταίτιοι Νικηφόρος Διογένης και Κατακαλών Κεκαυμένος, οι οποίοι μαζί με τον Μιχαήλ Ταρωνίτη και άλλους συνωμότησαν εναντίον του αυτοκράτορα: <<τόν μέν Διογένην καί Κεκαυμένον τον Κατακαλών τους πρωταίτιους ἐς Καισαρόπολιν ἐξέπεμψεν,  ἐφ' ὧ ἐμφρούρους καὶ δεσμὼτας εἶναι μόνο>> (Κομνηνή VIII,4). Με εκδοτήριο γράμμα (Φεβρουάριος, 1320) το οποίον συντάχθηκε κατ'ενώπιον του πανιερρωτάτου επισκόπου Κεσαροπόλεως, ο Βασίλειος Μοδηνός χαρίζει στην Μονή Χελανδαρίου την μισή του περιουσία. Το χρυσόβουλο του Στέφανου Δούσαν τον Απρίλιο του 1348, κάνει λόγο για ιδιοκτησία γης της Μονής Βατοπεδίου, την οποίαν είχε αφιερώσει ο μέγας εταιρειάρχης Ιωάννης Μαργαρίτης και όσον είχεν, εις την Καισαρούπολιν. Σε οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1454/55 καταγράφεται ως "Kesseroboli" με 79 περίπου κατοίκους. Σε μετέπειτα έγγραφα δεν έχει ανευρεθεί άλλη αναφορά για την Καιραρούπολη. Άρα η Καισαρούπολη εγκαταλείφθηκε σε άγνωστη χρονική στιγμή κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας.

       Ο λόφος με την σημαντική επίχωση του, κίνησε το ενδιαφέρον και παλιότερων ερευνητών. Ο Μερτζίδης (Φίλιπποι, σελ. 73) στα τέλη του 19ου αιώνα αναφέρει ότι στον χώρο υπάρχει αρχαίος γήλοφος ή τύμβος στην αριστερά όχθη του Στρυμόνος, όπου εκεί βρίσκεται ο πύργος των όφεων <<Γιλάν Κουλεσί>>. Ο Άγγλος αρχαιολόγος F.B. Welch (Macedonia V, Ancient Sites the Strymon Valley) 20 χρόνια αργότερα (1918-19), αναφέρει ότι υπάρχει ένα τεράστιο ύψωμα με ονομασία Yillan Kalessi. Ο Στ. Κυριακίδης  που επισκέφθηκε τον χώρο το  1934 αντίκρισε τα καταφανή αρχιτεκτονικά λείψανα του περιτειχισμένου αυτού οικισμού, διακοσμημένα κυρίως με εγχάρακτους και ανάγλυφους  ρόδακες που είναι μάρτυρες της ύπαρξης αξιόλογου βυζαντινού ναού. Δεν αποκλείεται να ήταν κάποιος από τους τρεις ναούς  που αναφέρονται από τις πηγές: << υπό την ενορίαν της επισκοπής  ευρισκομένους, του Αγίου Νικολάου, του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Φωτεινής>>, οι οποίοι ανήκαν στην Μονή Καρακάλλου πριν το έτος 1320.
      Ο λόφος έχει κατοικηθεί από την προϊστορική περίοδο (νεότερη νεολιθική και πρώιμη χαλκοκρατία), καθώς και κατά την κλασική και ρωμαϊκή περίοδο. Στον χώρο βρέθηκε επιφανειακή εμφυαλωμένη κεραμική υστεροβυζαντινών κύριων χρόνων. Ο χώρος είναι κυρηγμένος αρχαιολογικός χώρος από την Αρχαιολογική Υπηρεσία ως προϊστορικός οικισμός. 

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

   Η προσέγγιση είναι σχετικά εύκολη. Μια επιλογή είναι μέσω ασφαλτόδρομου που ξεκινάει από το βορειοδυτικό τμήμα του  χωριό του Δραβήσκου με δυτική κατεύθυνση. Ο δρόμος αυτός μετά από 800 μέτρα περνάει κάτω από την επαρχιακή οδό Σερρών-Αμφίπολης. Συνεχίζουμε ευθεία και σε δύο χλμ. φθάνουμε σε γέφυρα του ποταμού Αγγίτη και κάνουμε αριστερά σε ασφαλτόδρομο πριν την γέφυρα. Ο δρόμος αυτός μετά από δύο χιλιόμετρα καταλήγει σε μια μεγάλη σιδερένια γέφυρα, από την οποίαν παλαιότερα περνούσε το τρένο. Εδώ αφήνουμε το όχημα μας και περνάμε με προσοχή την γέφυρα, χωρίς να πατάμε στα παλαιά ξύλα που βρίσκονται στο μέσο αλλά στους μεταλλικούς διαδρόμους στα δυο άκρα. 

ΣΙΔΕΡΕΝΙΑ ΓΕΦΥΡΑ

   Αφού περάσουμε την γέφυρα, πίσω από το εγκαταλελειμμένο κτίσμα στα αριστερά μας διακρίνουμε τον χαρακτηριστικό λόφο της Καισαρούπολης. Με πεζοπορία 300 μέτρων μέσω του υπάρχοντος χωματόδρομου φθάνουμε ακριβώς μπροστά από το κάστρο. Υπάρχουν και άλλες διαδρομές και χωματόδρομοι που οδηγούν στο σημείο.

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

ΣΧΟΛΙΑ

{Σχ.1} Η ονομασία Γιλάν Καλέ είναι τουρκική και σημαίνει "κάστρο των φιδιών" ή καλύτερα "Φιδόκαστρο". Η ονομασία Φιδοκορυφή είναι αυτονόητη (κορυφή με φίδια). Η ονομασία Κουλέ επίσης τουρκική, και σημαίνει πύργος. Οι τρεις ανωτέρω ονομασίες μας δίνουν πληροφορίες ότι στον χώρο υπήρχε κάστρο με κάποιο πύργο πιθανόν στην κορυφή και ότι στον χώρο υπήρχαν φίδια (πιθανόν λόγω που ο χώρος είναι ελώδης και αποτελεί καταφύγιο φιδιών (νερόφιδα, λιμνόφιδα και άλλα). 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ στον σύνδεσμο: https://www.arxaiologikoktimatologio.gov.gr/el/monuments_info?id=165412&type=Space
• Σαμσάρης Πέτρος, «Βυζαντινοί τόποι και μνημεία της κάτω κοιλάδας του Στρυμόνα», 2004, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Διδακτορική Διατριβή, 2004, σελ. 316-320 στο λήμμα Καισαρόπολις.
• WARREN TREADGOLD (1988), "The Byzantine Revival 780-842",page 291-292. Σχετικός σύνδεσμος: https://www.scribd.com/document/474459964/epdf-pub-the-byzantine-revival-780-842-pdf