ΚΑΣΤΡΟ ΧΟΥΜΝΙΚΟΥ- ΛΟΦΟΣ ΤΣΙΟΥΤΣΙΟΥΛΑ (Ν. ΣΕΡΡΩΝ)

 

   Τρία χιλιόμετρα δυτικά από το χωριό Χουμνικό στον νομό Σερρών, πάνω σε φυσικό οχυρό ύψωμα με ονομασία Τσιουτσιούλα, βρίσκονται τα ερείπια οχυρώσεων. Πρόκειται για τα λιγοστά  ερείπια ενός άγνωστου κάστρου. Βρίσκεται σε υψόμετρο 335 μέτρων και έχει τεράστια ορατότητα στην γύρω περιοχή. 

ΝΟΜΟΣ: ΣΕΡΡΩΝ

ΧΩΡΙΟ: ΧΟΥΜΝΙΚΟ

ΛΟΦΟΣ: ΤΣΙΟΥΤΣΙΟΥΛΑ 

ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ: ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ

ΥΨΟΜΕΤΡΟ: 320-335 ΜΕΤΡΑ

ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΣΤΡΟΥ

   Το κάστρο Χουμνικού βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Βερτίσκος, κατά μήκος της κορυφής ενός απότομου λόφου με ονομασία Τσιουτσιούλα. Η ονομασία αυτή πιθανότατα είναι παραφθορά της λέξης κουκούλα και δόθηκε λόγω του σχήματος της κορυφής που από την νότια μεριά ομοιάζει πολύ με σχήμα κουκούλας {Σχ.1}. Τις δυτικές, βόρειες και βορειοανατολικές υπώρειες του λόφου, κυλάει ο χείμαρρος Κρεμυδόλακκας. Ο χείμαρρος αυτός αποτελεί διοικητικό σύνορο μεταξύ των χωριών Χουμνικό και Θερμά. Ο λόφος Τσιουτσιούλα αν και είναι πιο κοντά στα Θερμά, ανήκει στο Χουμνικό. Ο λόφος από όλες τις μεριές έχει αρκετά επικλινείς και απότομες πλαγιές. Το μοναδικό σημείο πρόσβασης φαίνεται να ήταν από ένα στενό αυχένα που σχηματίζεται στο έδαφος στα νοτιοανατολικά του λόφου ακριβώς κάτω από την κορυφή. Στον λόφο αλλά και στην γύρω περιοχή επικρατεί πυκνή θαμνώδη βλάστηση.

Ο ΛΟΦΟΣ ΑΠΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ
(ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΔΕΞΙΑ ΦΑΙΝΕΤΑΙ Ο ΧΕΙΜΑΡΡΟΣ ΚΡΕΜΥΔΟΛΑΚΚΑΣ)

    Στον λόφο σώζονται λιγοστά ερείπια τείχους που περιέβαλλε το κάστρο. Τα ερείπια αυτά σώζονται από την νοτιοανατολική πλευρά μέχρι και την δυτική.  Η περίμετρος υπολογίζεται περίπου στα 250-300 μέτρα. Στο υπόλοιπο μέρος τα ίχνη του τείχους χάνονται ή είναι δυσδιάκριτα. Το καλύτερα σωζόμενο τμήμα βρίσκεται στην ΝΔ πλευρά. Πρόκειται για τείχος μήκους 8 μέτρων, μέσο όρο ύψους 1 μέτρο και πάχος 1 μέτρο. Η δόμηση αυτού του τείχους όπως και των υπολοίπων τμημάτων αποτελείται από αργολιθοδομή με συνδετικό κονίαμα ανάμεσα τους και λιγοστά κεραμικά. 

ΝΔ ΤΕΙΧΟΣ (ΜΗΚΟΣ 8 ΜΕΤΡΑ, ΠΑΧΟΣ 1 ΜΕΤΡΟ)

ΝΔ ΤΕΙΧΟΣ (ΥΨΟΣ: 1 ΜΕΤΡΟ)

     Λίγα μέτρα πιο πέρα, στην δυτική πλευρά σώζεται τμήμα τείχους με μήκος 1.5 μέτρο και ύψος 1 μέτρο. 

ΔΥΤΙΚΟ ΤΕΙΧΟΣ (1.5×1 ΜΕΤΡΟ)

 

ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΕΙΧΟΥΣ ΝΟΤΙΑΣ ΓΩΝΙΑΣ

 

ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΕΙΧΟΥΣ ΒΔ ΠΛΕΥΡΑΣ

    Στο νοτιοανατολικό άκρο, όπου η κορυφή του λόφου, υπάρχουν ερείπια από την θεμελίωση ορθογωνίου κτίσματος. Αυτό που σώζεται είναι η ανατολική γωνιά σε μικρό ύψος. Το έδαφος στο σημείο αυτό είναι εμφανώς υπερυψωμένο με διάσπαρτες πέτρες. Πιθανόν εδώ βρισκόταν πύργος, γεγονός σύνηθες στα ψηλότερα σημεία των κάστρων. 

ΕΡΕΙΠΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΓΩΝΙΑΣ ΠΥΡΓΟΥ (;)

Ο Σαμσάρης Πέτρος που επισκέφθηκε τον λόφο το 1995, αναφέρει και ένα τμήμα τείχους μήκους 8 μέτρων, το οποίο δεν εντοπίστηκε στην επιτόπια έρευνα. 

ΧΑΡΤΗΣ ΟΧΥΡΩΣΗΣ ΛΟΦΟΥ

   Από τον λόφο υπήρχε υπήρχε ευρεία οπτική στον κάμπο των Σερρών και στα έναντι βουνά του Μενοικίου και του Παγγαίου όρους. 

Η ΘΕΑ ΣΤΟΝ ΣΕΡΡΑΪΚΟ ΚΑΜΠΟ- ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΤΟ ΜΕΝΟΙΚΙΟ ΟΡΟΣ

    Αξίζει να αναφέρουμε ότι στον λόφο αλλά και στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν κοκκινωπές σιδηρούχες πέτρες, που αποτελούν ένδειξη για πιθανή επεξεργασία σιδήρου. Επίσης στην δυτική και βόρεια πλαγιά του κάστρου παρατηρήθηκαν ογκώδεις λιθοσωροί, γεγονός που είναι σύνηθες σε μέρη που γινόταν επεξεργασία μεταλλευμάτων. 

ΚΟΚΚΙΝΩΠΟΙ ΛΙΘΟΙ ΣΤΟΝ ΛΟΦΟ

ΟΓΚΩΔΗΣ ΛΙΘΟΣΩΡΟΣ ΣΤΗΝ ΔΥΤΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ

ΙΣΤΟΡΙΑ 

 Άγνωστη η ιστορία για το κάστρο του Χουμνικού. Δεν αναφέρεται κάτι σχετικό στις ιστορικές πηγές. Η οχυρή αυτή εγκατάσταση πιθανόν ήταν κάποιος άγνωστος οχυρωμένος οικισμός που σχετιζόταν με την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της περιοχής. Από την άλλη μεριά, προφορική παράδοση θέλει τον λόφο ως μοναστική εγκατάσταση. Ο Σαμσάρης Πέτρος που επισκέφθηκε τον χώρο αναφέρει ότι από την τειχοδομία πιθανόν ανήκει στην μεσοβυζαντινή ή υστεροβυζαντινή περίοδο. Στον χώρο υπάρχει επιφανειακή χονδροειδής αβαφής κεραμεική και τμήματα αγγείων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην χρονολόγηση του. 

Εν κατακλείδι, αυτή η επίκαιρη και άγνωστη οχυρωμένη θέση χρήζει αρχαιολογικής ανασκαφής και προστασίας. 

ΣΧΟΛΙΑ

{Σχ.1} Η ονομασία Τσιουτσιούλα σε διαδικτυακή αναζήτηση βρέθηκε ότι ομιλείται στην περιοχή της Χαλκιδικής (κυρίως της ορεινής), και χρησιμοποιούν την λέξη Τσιουτσιούλα για παραμορφωμένο με φαγητό πιάτο, όπου η κύρτωση που κάνει προς τα πάνω είναι εμφανέστατη. Σχετικός σύνδεσμος: (https://www.pardalilexi.gr/words/1363). Δηλαδή το σχήμα της κουκούλας, με το οποίο μοιάζει και η κορυφή του λόφου. Η μετατροπή του "κ" σε "τσ" είναι συνηθισμένη φωνητική εναλλαγή στον Ελλαδικό χώρο. Η λέξη κουκούλα χρησιμοποιείται από τους Έλληνες τουλάχιστον από τον 5ο αιώνα μ.Χ. ως «κουκούλλιον», τὸ δὲ ἐπὶ τῆς κεφαλῆς σκέπασμα, ὃ κουκούλλιον καλοῦσιν». Πρόκειται για δάνειο από τα λατινικά, από το cuculla, το οποίο σήμαινε ένα κάλυμμα της κεφαλής.

Σχετικός σύνδεσμος: https://sarantakos.wordpress.com/2009/04/06/koukoulai/

Η ΚΟΡΥΦΗ ΤΟΥ ΛΟΦΟΥ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΣΧΗΜΑ ΚΟΥΚΟΥΛΑΣ

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

       Η προσέγγιση για το κάστρο γίνεται μέσω βάτου χωματόδρομου που βρίσκεται κάπου στο μέσο της απόστασης μεταξύ Χουμνικού και Θερμών από την επαρχιακή οδό. Με εκκίνηση το χωριό Θερμά με ρεύμα προς Χουμνικό, μετά από ενάμιση χλμ στρίβουμε δεξιά στον χωματόδρομο που συναντάμε. Ακολουθούμε τον ανηφορικό χωματόδρομο για 2.4 χλμ και σε σημείο που κάνει πλάτωμα ο δρόμος και δεξιά του δρόμου υπάρχει ένα πλατύ μονοπάτι σταθμεύουμε το όχημα. Από εκεί κινούμενοι σε κακοτράχαλο έδαφος με  δυσδιάκριτα μονοπάτια και πυκνή βλάστηση για 600 μέτρα με Β-ΒΔ κατεύθυνση φθάνουμε στο ΒΑ αυχένα του κάστρου κάτω από την κορυφή.

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 

Το ακριβές σημείο του κάστρου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος

Ο λόφος κατά την προσέγγιση από τον χωματόδρομο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Σαμσάρης Πέτρος, «Βυζαντινοί τόποι και μνημεία της κάτω κοιλάδας του Στρυμόνα», 2004, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Διδακτορική Διατριβή, σελ. 718 στο λήμμα Χουμνικό.