ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΑΡΥΔΟΧΩΡΙΟΥ (Ν. ΣΕΡΡΩΝ)

 

   Ένα χιλιόμετρο ανατολικά από το χωριό Καρυδοχώρι στον νομό Σερρών, πάνω σε απόκρημνο ύψωμα με ονομασία Βράχος ή Άγιος Αθανάσιος, βρίσκεται το εξωκκλήσι του Αγίου Αθανασίου. Σε αυτό το φυσικό οχυρό ύψωμα, υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι υπήρχε μεσαιωνικό κάστρο, καθώς έχει βρεθεί  επιγραφή σε σλαβική γραφή, η οποία σύμφωνα με τους μεταφραστές αναφέρεται στο κάστρο Κρίτσουβα που κατασκεύασε ο Δούκας Βρανάς το 1204 μ.Χ.

Το Καρυδοχώρι και από πάνω ο επιβλητικός Βράχος.

ΝΟΜΟΣ: ΣΕΡΡΩΝ 

ΧΩΡΙΟ: ΚΑΡΥΔΟΧΩΡΙ 

ΘΕΣΗ: ΒΡΑΧΟΣ Ή ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ

ΥΨΟΜΕΤΡΟ: 1000-1010 ΜΕΤΡΑ

Η ΦΥΣΙΚΗ ΠΥΛΗ

ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

     Ο βράχος του Αγίου Αθανασίου ανήκει στο νότιο τμήμα από τον ορεινό όγκο του Ορβήλου. Συγκεκριμένα,  βρίσκεται σε μια βραχώδη απόληξη αμέσως ανατολικά και πάνω από το Καρυδοχώρι. Το υψόμετρο της κορυφής του βράχου είναι 1010 μέτρα. Φθάνοντας κάποιος στο Καρυδοχώρι αντικρίζει τον περίοπτο εντυπωσιακό βράχο. Η πρόσβαση στον Βράχο δύναται να γίνει μόνο από την αρκετά  επικλινή βόρεια πλευρά. Αυτό διότι οι υπόλοιπες μεριές του βράχου είναι απόκρημνες και απροσπέλαστες. Στις νότιες υπώρειες του Βράχου κυλάνε τα νερά του Κρουσοβίτη ποταμού με τα πολλά πέτρινα γεφύρια κατά μήκος του ρου του προς το Σιδηρόκαστρο. Στο πλάτωμα της κορυφής υπάρχει το εξωκκλήσι του Αγίου Αθανασίου, το οποίο χτίστηκε στην θέση παλαιότερου ναού. Από τον βράχο υπάρχει τεράστια ορατότητα  στην κοιλάδα του Κρουσοβίτη.

ΕΚΚΛΗΣΑΚΙ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

    Όπως προαναφέρθηκε, η μόνη δυνατή πρόσβαση για τον βράχο γινόταν από την βόρεια μεριά. Λίγο πριν την κορυφή, τα κάθετα υψηλά βράχια στεκόνται σαν φυσικό τείχος. Η είσοδος γινόταν μέσω ενός στενού φυσικού ανοίγματος μεταξύ των γρανιτένιων βράχων μήκους περίπου 10 μέτρων και πλάτος κατά μέσο όρο 1.5 μέτρου. 

Η ΕΙΣΟΔΟΣ

   Αυτό που ξεχωρίζει και παρουσιάζει το περισσότερο ενδιαφέρον και μυστήριο στον βράχο είναι μία επιγραφή που υπάρχει στο μέσο της φυσικής αυτής πύλης, χαραγμένη στο γρανιτόβραχο. Πρόκειται για μια επιγραφή σε σλαβική γραφή. Στο ύψος της επιγραφής και από την μία και από την άλλη πλευρά υπάρχουν λαξευμένες εγκοπές, πιθανόν για τοποθέτηση δοκαριών της πύλης που πιθανόν υπήρχε στο σημείο. 

Η ΕΠΙΓΡΑΦΗ ΛΑΞΕΥΜΕΝΗ ΣΤΟΝ ΒΡΑΧΟ

ΛΑΞΕΥΜΕΝΗ ΕΓΚΟΠΗ ΣΤΟΝ ΒΡΑΧΟ

ΛΑΞΕΥΜΕΝΕΣ ΟΠΕΣ (ΠΑΝΩ ΚΑΙ ΚΑΤΩ),

Η ερμηνεία της επιγραφής:

Η ελληνική μετάφραση της επιγραφής σύμφωνα με τον σλαβολόγο καθηγητή Μαλιγκούδη Φ. είναι η εξής: 

 

<<Εγώ ο Βρανάς μεγάλος Δούκας

κατασκεύασα το κάστρο Κρίτσουβα

(τον μήνα Μάϊο 6712) για το καλό 

του Τσάρου Καλογιάννη>>

«Azu Vrana duka veliku

Sutuvorichu grada Kricuva

e es ca a za molituv

y Kaloio [ana] care»

    Σε αυτό το κείμενο δίνονται αρκετές πληροφορίες, οι οποίες χρονικά και ιστορικά ταιριάζουν. Βέβαια όλα αυτά με επιφύλαξη. Το  6712 σημαίνει: 1204 μ.Χ. 

    Αυτό προκύπτει από την βυζαντινή χρονολόγηση που μετρούσαν από αρχή κτίσεως κόσμου, δηλαδή το έτος 5508 π.Χ. Συνεπώς για να βρούμε το ακριβές έτος αφαιρούμε 6712-5508=1204. Εάν η χρονολόγηση αυτή είναι σωστή πρόκειται για την χρονική περίοδο που η Κωνσταντινούπολη αλώθηκε από τους Σταυροφόρους (Απρίλιος του έτους 1204). 

    Ο Δούκας Βρανάς που αναφέρεται ότι έκτισε το κάστρο εικάζεται ότι ήταν ο Θεόδωρος Βρανάς που ήταν στρατηγός των βυζαντινών την εποχή αυτή και μετά την άλωση έγινε στρατηγός των Σταυροφόρων. 

Η ονομασία Κρίτσουβα,  φαίνεται ότι είναι μικρή παραφθορά της προηγούμενης ονομασίας του Καρυδοχωρίου που ήταν Κίρτσοβο. Το γεγονός αυτό είναι πολύ συχνό να συμβαίνει, δηλαδή  ονομασίες πόλεων και χωριών να υπόκεινται με το πέρασμα των αιώνων παράφθορές. Σε οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1454/5 αναφέρεται ως Krĉovo με 168 κατοίκους. 

       Πριν την λέξη Κρίτσουβα υπάρχει η λέξη Grada. Αυτή η λέξη στις σλαβικές διαλέκτους σημαίνει κάστρο ή πόλη. Στην προκειμένη περίπτωση σημαίνει κάστρο. Σχετικό τοπωνύμιο με ονομασία Γκραντίστα υπάρχει στο γειτονικό Αχλαδοχώρι στο οποίο υπάρχει κάστρο {Σχ.1}.

   Ο Καλοϊωάννης που αναφέρεται στην επιγραφή είναι γνωστός από τις βυζαντινές πηγές ως Ιωαννίτζης ή Σκυλογιάννης, ο οποίος ήταν τσάρος της Βουλγαρίας κατά την περίοδο 1197-1207. Ο Ιωαννίτζης μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, βρήκε την ευκαιρία και λεηλάτησε και κατέστρεψε ελληνικές πόλεις της Μακεδονίας και της Θράκης σκοτώνοντας με μανία τους Έλληνες κατοίκους και για αυτό έλαβε την ονομασία Σκυλογιάννης. Πέθανε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες το 1207 κατά την πολιορκία της Θεσσαλονίκης.

Ο ΒΡΑΧΟΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΒΟΡΕΙΑ 

  Η ορατότητα από τον βράχο Αγίου Αθανασίου ήταν μεγάλη. Ήλεγχε όλην την κοιλάδα του Κρουσοβίτη μέχρι και τον Μαύρο Βράχο Σιδηροκάστρου, στον οποίο υπήρχε κάστρο. Άμεση επαφή είχε με το Καρυδοχώρι και το Αχλαδοχώρι. 

Η ΠΕΡΙΞ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΡΑΧΟ

ΤΟ ΑΞΙΟΠΕΡΙΕΡΓΟ

    Αυτό που αποτελεί μυστήριο στον βράχο είναι ότι δεν υπάρχει πουθενά ίχνος κτίσματος που να σχετίζεται με κάστρο (πύργος, τείχος, υδατοδεξαμενή). Ο βράχος από την μία τηρεί τηρεί αρκετές προϋποθέσεις να ήταν κάστρο (σχετική επιγραφή, φυσικό οχυρό ύψωμα, σημαντική γεωστρατηγική θέση, μεγάλη ορατότητα στην ευρύτερη περιοχή, πέρασμα Κρουσοβίτη) από την άλλη δεν υπάρχουν καθόλου ερείπια τείχους. Ούτε στην ευάλωτη βορινή πλευρά από όπου γινόταν η είσοδος στον βράχο και πρακτικά θα ήταν και το μέρος που θα είχε και την περισσότερη οχύρωση. Σχεδόν σε όλα τα εγκαταλελειμμένα μεσαιωνικά κάστρα διακρίνονται ίχνη τείχους, διότι η οχύρωση περιλάμβανε ασβεστοκονίαμα που είναι ανθεκτικό στον χρόνο. Μόνο μια μετέπειτα ανθρώπινη παρέμβαση θα μπορούσε να εξαφανίσει το τείχος, συνήθως για να φτιαχτεί κάποιο νέο κτίσμα, αλλά και πάλι όχι σε τέτοιο βαθμό, που με την επιτόπια έρευνα να μην εντοπίζεται ίχνος τείχους. 

      Ο Βούλγαρος ιστορικός και αρχαιολόγος J. Ivanov στην μονογραφία του "Βουλγαρικές αρχαιότητες της Μακεδονίας" δημοσιεύει και κάνει λόγο πρώτος για την επιγραφή του βράχου, πάνω στην πύλη της οχυρωμένης πλευράς του γρανιτένιου λόφου που αντίκρισε το 1916. Το εσωτερικό της οχύρωσης το 1916 ήταν ακατοίκητο μόνο ερείπια κτισμάτων και την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, στην μνήμη του οποίου τελούνταν πανήγυρη από τους κατοίκους του παρακειμένου χωριού.

     Σύμφωνα με πληροφορίες που αντλούνται από πρεσβύτερους κατοίκους του χωριού αναφέρονται ότι υπήρχαν παλαιότερα τμήματα τείχους τα οποία δεν διασώζονται σήμερα, και επίσης υπάρχει η προφορική παράδοση ότι λίγα μέτρα μακριά από το κάστρο, είχε δημιουργηθεί μοναστήρι το οποίο  βυθίστηκε στη γη, ως τιμωρία για το γεγονός πως οι μοναχοί που διέμεναν σε αυτό, είχαν υποπέσει σε διάφορα αμαρτήματα. Μάλιστα, για μεγάλο διάστημα, γεωργοί που καλλιεργούσαν τις παραγωγές τους πλησίον του συγκεκριμένου σημείου, άκουγαν διάφορες φωνές από τα βάθη της γης {Σχ.2}.

Η ΒΟΡΕΙΑ ΜΕΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ 

ΙΣΤΟΡΙΑ 

      Άγνωστη η ιστορία του κάστρου. Αναφορές για την συγκεκριμένη περιοχή συναντάμε  στις ιστορικές πηγές, στις οποίες δεν γίνεται μνεία κάστρου. Η περιοχή αναφέρεται από τον 10ο αιώνα μ.Χ και ύστερα. Συγκεκριμένα, μνημονεύεται για πρώτη φορά στο Εσκοριαλινό τακτικό του 971/5 ο [στρατηγός] Στρυμόνος ήτοι Χρυσάβας (ή Χρυσεύβας). Το έτος 1322 απαντάται ως χώρα σε έγγραφο της Μονής Τιμίου Προδρόμου Σερρών, που μνημονεύει τον Αλέξανδρο Κατακουζηνό ως κεφαλή Βολερού και Μοσυνοπόλεως, Σερρών και Στρυμόνος, έτι τε και της χώρας της Κρασοβάς. Και το 1204 σύμφωνα με την σλαβική επιγραφή αναφέρεται ως Κρίτσουβα. Πρέπει να αναφέρουμε επίσης ότι η προηγούμενη ονομασία του γειτονικού χωριού του Αχλαδοχωρίου ήταν Κρούσοβο που ακουστικά είναι αρκετά κοντά με τις παραπάνω ονομασίες. 
Επίσης, ένα μολυβδόβουλλο του Νικόλαου, αυτοκρατορικού πρωτοσπαθάριου και στρατηγού της Χρυσάβας, που χρονολογείται το 950/1000 περίπου, αναφέρεται αναμφιβόλως στην ίδια διοικητική περιφέρεια. Στο μολυβδόβουλλο αυτό του Β' του 10ου αιώνα μ.Χ. στην μια όψη εικονίζεται ο Άγιος Νικόλαος σε προτομή κρατώντας βιβλίο και στην άλλη επιγραφή: 
<<Νικολ(άῳ) β(ασιλικῷ) (πρωτο)σπαθ(αρίῳ) καὶ στρατ(ηγῷ) Χρυσάβας>>.
     Σύμφωνα με τον Σαμσάρη Πέτρο η θέση αυτή πιθανότατα αποτελούσε διοικητικό κέντρο της ομώνυμης επαρχίας και στον βράχο υπήρχε βυζαντινό κάστρο και η οχυρή αυτή ορεινή θέση θα πρέπει να ήταν σε χρήση από τον 10ο αιώνα με ονομασία Χρυσάβα, από την οποία προήλθε στην στην συνέχει το μεταγενέστερο όνομα Kricuva. 

 

ΤΑ  ΚΑΘΕΤΑ ΒΡΑΧΙΑ ΑΠΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ-
ΣΤΟ ΜΕΣΟ ΔΙΑΚΡΙΝΕΤΑΙ ΤΟ ΕΞΩΚΚΛΗΣΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ 

ΣΧΟΛΙΑ: 

{Σχ.1} Περισσότερα με το κάστρο Αχλαδοχωρίου στην θέση Γκραντίστα βλέπε στον σύνδεσμο: 

https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=axladoxori

{Σχ.2} Η αναφορά αυτή γίνεται σε δημοσίευση τοπικής δημοσίευσης στο Facebook του χωριού (Καρυδοχώρι Σερρών). Περισσότερα στον σύνδεσμο: 

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid0LExMBdR5VGtDbL4Us7KVdto8uHYYZwECUDtNbfNrfmDT5mFmJzTn3oK6W8pY9P2El&id=341098516034428

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ 

     Για την προσέγγιση στον Βράχο υπάρχει πινακίδα που αναγράφει προς Άγιο Αθανάσιο, ερχόμενος κανείς από Αχλαδοχώρι και 500 μέτρα πριν το Καρυδοχώρι. Η πινακίδα αυτή μας οδηγεί αριστερά σε χωματόδρομο, ο οποίος για να διανυθεί χρειάζεται όχημα 4×4. Ο χωματόδρομος είναι ανηφορικός και κακοτράχαλος και σε 5 χλμ μας οδηγεί κάτω από την βόρεια πλευρά του βράχου. Από εκεί με πεζοπορία 5 λεπτών φθάνουμε στην κορυφή του βράχου. 

ΠΙΝΑΚΙΔΑ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΟΔΟ ΠΟΥ ΟΔΗΓΕΙ ΣΤΟ ΧΩΜΑΤΟΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΑΘΑΝΑΣΙΟ

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

Να αναφέρουμε ότι στην περιοχή υπάρχουν και πεζοπορία μονοπάτια που οδηγούν στον βράχο. 

Το ακριβές σημείο του βράχου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος

ΤΟ ΚΑΡΥΔΟΧΩΡΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΡΑΧΟ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Σαμσάρης Πέτρος, «Βυζαντινοί τόποι και μνημεία της κάτω κοιλάδας του Στρυμόνα», 2004, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Διδακτορική Διατριβή, 2004, σελ. 718 στο λήμμα Χουμνικό.
• Μαλιγκούδης Φ. (1974). Μια σλαβική επιγραφή της Μακεδονίας και τα διδάγματα της. Μακεδονικά, 14(1), 392–395.