ΚΑΣΤΡΟ ΟΙΝΟΥΣΣΑΣ (Ν. ΣΕΡΡΩΝ)

 

ΚΑΣΤΡΟ ΟΙΝΟΥΣΣΑΣ

    Μισό χιλιόμετρο βόρεια από το χωριό Οινούσσα στον νομό Σερρών, πάνω σε απόκρημνο λόφο με ονομασία Βλασέλνικο, υπάρχουν τα ερείπια ενός κάστρου. Πρόκειται για έναν άγνωστο οχυρωμένο οικισμό, στον οποίον υπάρχουν λιγοστά ερείπια οχυρώσεων και κτισμάτων. Η κορυφή του λόφου βρίσκεται σε υψόμετρο 190 μέτρων. Στην ρίζα του βράχου, στην θέση Φανερωμένη, υπάρχει το σύγχρονο εξωκκλήσι Κοιμήσεως της Θεοτόκου και ακριβώς από δίπλα σχηματίζεται βαθύ φαράγγι από το οποίο διέρχονται τα νερά του Κοκκινορέματος. 

ΝΟΜΟΣ: ΣΕΡΡΩΝ

ΧΩΡΙΟ: ΟΙΝΟΥΣΣΑ 

ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ: ΠΡΟΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟ (;)

ΥΨΟΜΕΤΡΟ: 190 ΜΕΤΡΑ 

Ο ΛΟΦΟΣ ΒΛΑΣΕΛΝΙΚΟ-ΣΤΗΝ ΡΙΖΑ ΤΟΥ ΒΡΑΧΟΥ ΤΟ ΕΞΩΚΚΛΗΣΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΣΤΡΟΥ

   Το κάστρο Οινούσσας βρίσκεται στην κορυφή απότομου υψώματος. Τις δυτικές και βόρειες του υπώρειες τις διαρρέουν τα νερά του  Κοκκινόρεματος.  Συγκεκριμένα, ο λόφος αποτελεί το τελευταίο βραχώδες ύψωμα ακριβώς στο σημείο που τελειώνει το σχηματιζόμενο βαθύ φαράγγι του Κοκκινορέματος. Η κορυφή του λόφου είναι πεπλατυσμένη και στο μεγαλύτερο μέρος περιτριγυρίζεται από κάθετα ασβεστολιθικά βράχια που την καθιστούσαν απροσπέλαστη. Η οχυρωμένη ανατολική πλευρά αποτελούσε το πιο ευπρόσβληπτο σημείο του κάστρου.  Ένας στενός αυχένας διαχωρίζει το ύψωμα με την κατεχόμενη βουνοπλαγιά. Ο λόφος ανήκει στους αρχικούς πρόποδες του Μενοικίου όρους. 

ΤΟ ΠΛΑΤΩΜΑ ΤΗΣ ΚΟΡΥΦΗΣ ΚΑΙ Ο ΣΤΕΝΟΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ ΑΥΧΕΝΑΣ

        Η περίμετρος του κάστρου (κορυφής) είναι περίπου 150-160 μέτρα. Οχύρωση συνεχούς τείχους μήκους 80 μέτρων έφραζε την είσοδο της ευάλωτης ανατολικής μεριάς. Το τείχος αυτό βρίσκεται σε ερειπιώδη κατάσταση, αφού το μεγαλύτερο μέρος έχει σκορπίσει στις απότομες πλαγιές αλλά είναι εμφανή τα ίχνη σε όλο το μήκος της πορείας του. Πρόκειται για τείχος αποτελούμενο  από αργολιθοδομή με λευκό συνδετικό κονίαμα μεταξύ των λίθων. Το καλύτερα σωζόμενο τμήμα τείχους έχεις μήκος 15 μέτρα και μέγιστο ύψος μέχρι ενάμιση μέτρο. 

ΤΕΙΧΟΣ (ΜΗΚΟΣ 15 ΜΕΤΡΑ)

ΤΕΙΧΟΣ (ΥΨΟΣ 1.5 ΜΕΤΡΟ)

ΧΑΜΗΛΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΕΙΧΟΥΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΝΟΤΙΑ ΜΕΡΙΑ

ΤΕΙΧΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΒΟΡΕΙΑ ΠΛΕΥΡΑ (ΥΨΟΣ 0.80 ΜΕΤΡΑ)

    Το πεπλατυσμένο έδαφος της κορυφής είναι γεμάτο από διάσπαρτες πέτρες, κεραμικά και τμήματα πιθαριών. Εξωτερικά του τείχους και κατά μήκος της απότομης νότιας πλαγιάς  διακρίνονται επίσης θεμέλια κτισμάτων και τειχία με ασβεστοκονίαμα. Όλα αυτά φαίνεται ότι είναι τα απομεινάρια από έναν άγνωστο οχυρωμένο οικισμό που απλώνονταν εσωτερικά και εξωτερικά του τείχους.  Στην νότια πλαγιά διακρίνονται και κάποιες ταφές. 

ΕΡΕΙΠΙΑ ΤΕΙΧΙΟΥ (ΜΕ ΑΣΒΕΣΤΟΚΟΝΙΑΜΑ) ΣΤΗΝ ΝΟΤΙΑ ΠΛΑΓΙΑ 

ΘΕΜΕΛΙΑ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ ΝΟΤΙΑ ΠΛΑΓΙΑΣ

    Αξίζει να αναφέρουμε ότι στην νοτιοδυτική ρίζα του βράχου, στην θέση <<Φανερωμένη>>, βρίσκεται το παρεκκλήσι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ενδιαφέρον παρουσιάζει μια βυζαντινή αγιογραφία  που  σώζεται στον κάθετο βράχο πίσω από την εκκλησία. Πρόκειται για αγιογραφία που αναπαριστά την Παναγία να κρατά στην αγκαλιά της τον Χριστό και αριστερά και δεξιά υπάρχουν αρχάγγελοι. Από δίπλα σώζεται και η κτητορική επιγραφή με την ημερομηνία (1382 μ.Χ.). Εντύπωση προκαλεί επίσης μια μεγάλη σπηλιά που βρίσκεται στην βορειοδυτική ρίζα του λόφου, η οποία αποκαλείται και ασκητότρυπα. Αποτελεί μια από τις αρκετές βραχοσπηλιές που σχηματίζουν τα κάθετα βράχια του φαραγγιού, στις οποίες πιστεύεται ότι ασκήτευαν μοναχοί ερχόμενοι από την γειτονική ιστορική Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών που βρίσκεται 3.5 χλμ βορειότερα. 

Η ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΔΕΞΙΑ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΑ Η ΚΤΗΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ 

Το σύγχρονο εξωκκλήσι της Κοιμήσεως Θεοτόκου στην ΝΔ ρίζα του βράχου (θέση Φανερωμένη).

Η σπηλιά (ασκητότρυπα). Δεξιά το βαθύ φαράγγι με τα νερά του Κοκκινορέματος. 

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ 

  Άγνωστη η ιστορία του εν λόγω κάστρου, για το οποίο δεν έχει ανευρεθεί κάτι  σχετικό στις ιστορικές πηγές. Ο Σαμσάρης Πέτρος αναφέρει ότι ο λόφος αποτελούσε ρωμαϊκό φρούριο και ότι εντόπισε ρωμαϊκή νεκρόπολη. Η χρήση ασβεστοκονιάματος στην τειχοδομία τοποθετείται χρονικά από τον 3ο-4ο αιώνα μ.Χ. Αυτό, σε συνδυασμό με την επιφανειακή κεραμική παλαιοχριστιανικής περιόδου που βρέθηκε στον χώρο, μας οδηγεί να τοποθετήσουμε το κάστρο στην πρωτοβυζαντινή περίοδο, αλλά με επιφύλαξη. Παρόμοιοι οχυρωμένοι οικισμοί (κάστρα) υπάρχουν αρκετοί στην συγκεκριμένη περιοχή (πρόποδες Μενοικίου όρους). Παραδείγματά το κάστρο Χιονοχωρίου, κάστρο Νέο Σουλίου και κάστρο Αγίου Πνεύματος {Σχ.1}. Η ετυμολογία της  ονομασίας του λόφου Βλασέλνικο είναι άγνωστη. 

   Πάντως, στην περιοχή γύρω από τον λόφο υπάρχει διαχρονική κατοίκηση.  Προϊστορική εγκατάσταση εντοπίστηκε στον παρακείμενο λόφο του Μπέγκου. Στον λόφο  πιστεύεται ότι υπήρχε αρχαίο αγροτικό ιερό του Ήρωα Αυλωνίτη. Την υστεροβυζαντινή περίοδο αλλά και την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η περιοχή γύρω από τον λόφο φαίνεται ότι αποτέλεσε ασκητικό κέντρο από μοναχούς προερχόμενους από την Μονή Τιμίου Προδρόμου.  Ίχνη αυτής της περιόδου είναι η αγιογραφία, παρακείμενο παλαιό ναϋδρίο που δεν σώζεται σήμερα αλλά και η επιφανειακή κεραμική που ανάγεται στην υστεροβυζαντινή περίοδο και στην Τουρκοκρατία. Αναφορές έχουμε επίσης και σε χωριό που υπήρχε στην σημερινή θέση της Οινούσσας την βυζαντινή περίοδο. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ως χωρίον τον 14ο αιώνα με ονομασίες: Πρεβέσαινα (1346), Δρεβέσαινα (1351) και  Τρεβίσηνα (1357). Στις αρχές του 20ου αιώνα ονομαζόταν Δερβέσιανη. Το σημερινό χωριό δημιουργήθηκε κυρίως από κατοίκους του γειτονικού Χιονοχωρίου.  Το 1930, ο οικισμός  Δερβέσιανη μετονομάστηκε σε Οινούσσα. 

 

Η ΟΙΝΟΥΣΑ ΟΠΩΣ ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΛΟΦΟ.

  

ΣΧΟΛΙΑ 

{Σχ.1} Για το κάστρο Χιονοχωρίου βλέπε σχετικό σύνδεσμο: 

https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=xiono

Για το κάστρο Αγίου Πνεύματος βλέπε σχετικό σύνδεσμο: https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=agiopnevma

Για το κάστρο Νέο Σουλίου, σχετικός σύνδεσμος:

https://amfitreidhs.blogspot.com/2023/12/blog-post_19.html?m=1

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ 

   Η προσέγγιση για να φθάσουμε στην ρίζα του βράχου γίνεται μέσω σχετικά βάτου χωματόδρομου 600 μέτρων που ξεκινάει από το βόρειο τμήμα της Οινούσσας. Υπάρχουν σχετικές πινακίδες που αναγράφουν προς την εκκλησία Κοιμήσεως Θεοτόκου. Στο χώρο στάθμευσης πριν την εκκλησία αφήνουμε το όχημα. Από  εκεί ξεκινάει η  σύντομη  ανάβαση αλλά σε πολύ απότομη και σαθρή πλαγιά και δεν συστήνεται σε αρχάριους πεζοπόρους. 

ΧΑΡΤΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ 

Το ακριβές σημείο του κάστρου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

• Σαμσάρης Πέτρος, «Βυζαντινοί τόποι και μνημεία της κάτω κοιλάδας του Στρυμόνα», 2004, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Διδακτορική Διατριβή, 2004, σελ. 694-699 στο λήμμα Οινούσα και σελ. 622-625 στο λήμμα Τρεβέσαινα. 
• Σαμσάρης Πέτρος, «Άγνωστη βυζαντινή τοιχογραφία στην περιοχή των Σερρών», σελίδα 399 (Ανάτυπο από Εταιρία Μακεδονικών Σπουδών).