ΚΑΣΤΡΟ ΑΧΛΑΔΟΧΩΡΙΟΥ ΕΠΙ ΤΟΥ ΚΡΟΥΣΟΒΙΤΗ ΠΟΤΑΜΟΥ (Ν.ΣΕΡΡΩΝ)

 

     Ενάμιση χιλιόμετρο νοτιοανατολικά από το χωριό Αχλαδοχώρι του νομού Σερρών, πάνω σε απότομο λόφο με ονομασία "Αλτσούα Κούλα", βρίσκονται ερείπια οχυρώσεων. Πρόκειται για τα κατάλοιπα ισχυρής περιμετρικής οχύρωσης ενός άγνωστου κάστρου, δίπλα από την νότια όχθη του  Κρουσοβίτη ποταμού. Ο λόφος βρίσκεται σε υψόμετρο 485 μέτρων. Η ονομασία του λόφου παραπέμπει σε κάστρο, αφού η λέξη Κούλα είναι παραφθορά της τουρκικής λέξης Καλές που σημαίνει κάστρο. Η πρώτη λέξη είναι αγνώστου ετυμολογίας {Σχ.1}. Στον λόφο προυπήρχε προϊστορική εγκατάσταση νεολιθικής περιόδου. 

ΝΟΜΟΣ: ΣΕΡΡΩΝ

ΧΩΡΙΟ: ΑΧΛΑΔΟΧΩΡΙ

ΘΕΣΗ: ΑΛΤΣΟΥΑ ΚΟΥΛΑ

ΥΨΟΜΕΤΡΟ: 480-485 ΜΕΤΡΑ

ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ: ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟ(;)

ΤΕΙΧΟΣ

ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΣΤΡΟΥ 

     Το κάστρο Αχλαδοχωρίου στον Κρουσοβίτη ποταμό βρίσκεται σε πλάτωμα κορυφής τραπεζοειδούς λόφου. Στις βόρειες υπώρειες του λόφου, σε απόσταση 100 μέτρων, κυλάνε τα νερά του Κρουσοβίτη ποταμού, ενώ στις νότιες και δυτικές υπώρειες κυλάνε τα νερά από δύο ρεματιές προσφέροντας φυσική προστασία στις τρεις πλευρές του. Η ομαλή ανατολική πλευρά αποτελούσε το πιο ευπρόσβληπτο σημείο του κάστρου, από το οποίο γινόταν η πρόσβαση στον λόφο μέσω μικρού αυχένα που σχηματίζεται στο έδαφος με το διπλανό ύψωμα. 

Ο ΛΟΦΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΟΡΕΙΑ ΜΕΡΙΑ

     Το κάστρο είχε περίμετρο περίπου 200 μέτρων. Την περίμετρο αυτή περίκλειε οχύρωση τείχους, από την οποία σήμερα σώζονται λιγοστά ερείπια. Η τειχοδομία αποτελείται από αργολιθοδομή με συνδετικό κονίαμα μεταξύ των λίθων. Το καλύτερο σωζόμενο τμήμα τείχους βρίσκεται κατά μήκος της νότιας- νοτιοανατολικής πλευράς. Πρόκειται για τείχος μήκους 40 μέτρων με ύψος που κυμαίνεται στο 1-1.5 μέτρο. Το πάχος του τείχους ήταν τουλάχιστον 1.30μ. Ίχνη τείχους υπάρχουν και στην δυτική πλευρά και την βορειοδυτική γωνία. Στην  μακρυά βόρεια πλευρά, η πυκνή θαμνώδη βλάστηση έχει σκεπάσει πλήρως το τείχος. 

ΝΟΤΙΟ ΤΕΙΧΟΣ 

ΝΟΤΙΟ ΤΕΙΧΟΣ (ΥΨΟΣ 1.5 ΜΕΤΡΟ)

ΝΟΤΙΟ ΤΕΙΧΟΣ (ΚΑΙ ΥΨΟΣ 1.5 ΜΕΤΡΟ)

ΝΟΤΙΟ ΤΕΙΧΟΣ (ΣΕ ΧΑΜΗΛΟ ΥΨΟΣ)

     Η κορυφή του λόφου είναι πεπλατυσμένη. Λιγοστή επιφανειακή κεραμική και διάσπαρτες πέτρες μαρτυρούν την ανθρώπινη εγκατάσταση στον λόφο που σήμερα είναι σκεπασμένος από θαμνοειδή βλάστηση. Από το κάστρο υπήρχε ορατότητα σε μεγάλο τμήμα από την κοιλάδα του Κρουσοβίτη ποταμού και στους γύρω ορεινούς όγκους (Όρβηλος, Βροντού, Άγκιστρο). 150 μέτρα βόρεια του κάστρου, επί του Κρουσοβίτη ποταμού σώζεται δίτοξο πέτρινο γεφύρι, από το οποίο γίνεται η πρόσβαση στον λόφο. 

     Αξίζει να αναφέρουμε ότι κατά μήκος του Κρουσοβίτη ποταμού, επι Τουρκοκρατίας υπήρχε λιθόστρωτος δρόμος με πολλά γεφύρια που ένωνε τα χωριά Καρυδοχώρι και Αχλαδοχώρι με το Σιδηρόκαστρο. Εντυπωσιακά μεγάλος αριθμός γεφυριών υπήρχε στον δρόμο αυτόν. Πολλά από αυτά τα γεφύρια στέκουν όρθια ακόμη και σήμερα. 150 μέτρα βόρεια του κάστρου σώζεται το γεφύρι της Αγίας Κυριακής (Κάτω Μπέλιτσας). Να αναφέρουμε ότι ο δρόμος αυτός ήταν λιθόστρωτος και σωζόταν σε καλή κατάσταση όταν το επισκέφθηκε ο Σαμσάρης Πέτρος το 1995. Σήμερα μετά βίας διακρίνονται ίχνη αυτού του λιθόστρωτου δρόμου. Χωρίς αμφιβολία αυτοί οι λιθόστρωτοι δρόμοι, χτίστηκαν σε ίχνη αρχαιότερων οδικών αρτηριών. 

ΓΕΦΥΡΙ ΑΓΙΑΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ (ΚΑΤΩ ΜΠΕΛΙΤΣΑΣ)

ΙΣΤΟΡΙΑ 

     Άγνωστη η ιστορία του κάστρου. Δεν έχει ανευρεθεί κάτι σχετικό στις ιστορικές πηγές. Στον λόφο έχουν βρεθεί όστρακα αγγείων και κατάλοιπα από πήλινα σκεύη καθημερινής χρήσης, καθώς και ευρήματα εργαλειακού εξοπλισμού προϊστορικής περιόδου. Σύμφωνα με το  Αρχαιολογικό δελτίο 50-Β'2, σελ. 637 στον λόφο Αλτσούα Κούλα εντοπίστηκε οικισμός προϊστορικών και ιστορικών χρόνων. Η επιφανειακή χειροποίητη κεραμική ανήκει στην νεότερη και τελική νεολιθική εποχή (5300-3000 π.Χ.) Αρκετούς αιώνες αργότερα, στους ιστορικούς χρόνους, υπήρξε νέα εγκατάσταση στον λόφο. Σε αυτήν την περίοδο ανήκει η οχύρωση με τείχος από αργολιθοδομή και ισχυρό ασβεστοκονίαμα. Η χρήση ασβεστοκονιάματος στην τειχοδομία μας οδηγεί χρονολογικά από τον 3ο-4ο αιώνα μ.Χ. και μετά. Ίδιας εποχής είναι και ένα άλλο κάστρο που βρίσκεται 3 χλμ βορειοανατολικά από το Αχλαδοχώρι στην θέση Γκραντίστα {Σχ.2}. 

   Το κάστρο από την θέση του θα ασκούσε έλεγχο στο φυσικό αυτό πέρασμα του Κρουσοβίτη ποταμού που ένωνε την περιοχή  με το Σιδηρόκαστρο. Ο Σαμσάρης Πέτρος αναφέρει ότι εντόπισε στον χώρο ίχνη εκκαμίνευσης. Γενικότερα, στην ευρύτερη περιοχή, υπήρχε έντονη μεταλλευτική δραστηριότητα. Όπως και άλλοι άγνωστοι ερειπωμένοι οικισμοί και κάστρα στη Βόρεια Ελλάδα, έτσι και το κάστρο στην θέση Αλτσούα Κούλα δεν πρέπει, λογικά, να επιβίωσε από τις βαρβαρικές επιδρομές του 5ου αιώνα ή, το αργότερο, του 7ου αιώνα (Άβαροι-Σλάβοι). Το πιο πιθανό είναι το κάστρο να εγκαταλείφθηκε πριν από τα μέσα του 5ου αιώνα, όταν οι Ούννοι, με αλλεπάλληλες εισβολές, είχαν ρημάξει τη Θράκη και τη Μακεδονία.

ΣΧΟΛΙΑ

{Σχ.1} Η ονομασία Κούλα είναι παραφθορά της τουρκικής λέξης Καλές που σημαίνει κάστρο. Συναντάται με πολλές παραλλαγές ως Καλιάς, Κουλάς, Καϊλές, Κουλές, Κουλάτα, Κούλια και άλλα. Για την πρώτη συνθετικό Αλτσούα, ο Σαμσάρης Πέτρος πιθανολογεί ότι προέρχεται ότι προέρχεται από την λατινική λέξη altus (=υψηλό) < altsus< altsua, ως δηλωτικό του μεγάλου υψομέτρου στο οποίο βρίσκεται η θέση του κάστρου. 

{Σχ.2} Περισσότερα σχετικά με το κάστρο Αχλαδοχωρίου, στην ιστοσελίδα ΚΑΣΤΡΟΛΟΓΟΣ, στον σύνδεσμο: https://www.kastra.eu/castlegr.php?kastro=axladoxori

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ 

      Από το νότιο τμήμα του χωριού ξεκινάει κακοτράχαλος χωματόδρομος ενός περίπου χιλιομέτρου που οδηγεί στο πέτρινο  γεφύρι  της Αγίας Κυριακής επί του Κρουσοβίτη ποταμού. Υπάρχουν και σχετικές πινακίδες και σημάδια με βέλη κατά την διαδρομή. Ο χωματόδρομος αυτός δεν κατάλληλος για συμβατικό αυτοκίνητο. Πλησιάζοντας το γεφύρι βλέπουμε τον λόφο του κάστρου, ο οποίος ξεχωρίζει στην έναντι όχθη του Κρουσοβίτη. Φθάνοντας στο γεφύρι ακολουθούμε το ανηφορικό μονοπάτι που έχει νότια κατεύθυνση για 50 μέτρα και εν συνεχεία κινούμαστε διαγώνια δεξιά στην πλαγιά και φθάνουμε στην ανατολική πλευρά του λόφου. Η βλάστηση από θαμνοειδή βλάστηση στο πλάτωμα της κορυφής, δυσχεραίνει την περιήγηση. 

ΧΑΡΤΗΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ

Το ακριβές σημείο του κάστρου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Νέος νεολιθικός οικισμός στο Αχλαδοχώρι Σιντικής, Περιοδ. «Σίρις» τόμ. 5 (Σέρρες, 1995-96) σσ. 17-32 & σε ανάτυπο.(Έκδοση του Συνδέσμου Φιλολόγων Ν. Σερρών). Σχετικός ηλεκτρονικός  σύνδεσμος: http://reader.ekt.gr/bookReader/show/index.php?lib=GRSER&path=GRSER_00000000000036100_#page/1/mode/2up
• Αρχαιολογικό δελτίο 50-Β'2 (1995), σελ.637 (Αχλαδοχώρι), Μ. Βάλλα. 
• Σαμσάρης Πέτρος «Βυζαντινοί τόποι και μνημεία της κάτω κοιλάδας του Στρυμόνα», 2004, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Διδακτορική Διατριβή, 2004, σελ.354, σχόλιο 629.