ΚΑΣΤΡΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΩΝΑΣ (Ν.ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ)

 

    Δύο χιλιόμετρα ανατολικά από το χωριό Περιστερώνα του νόμου Θεσσαλονίκης, στην θέση με ονομασία Καλές ή Ξηρόβρυση, ακριβώς δίπλα από την λίμνη Βόλβη, βρίσκονται τα ερείπια ενός κάστρου. Πρόκειται για ένα παραλίμνιο κάστρο του οποίου τα τείχη ανήκουν πιθανόν στην βυζαντινή περίοδο. Η κορυφή του κάστρου έχει υψόμετρο 62 μέτρα από την οποία υπάρχει μεγάλη ορατότητα στην ευρύτερη περιοχή της Βόλβης.  Αμέσως νοτιοανατολικά του λόφου του κάστρου, υπάρχει έκταση που περικλείεται με περίβολο και δίπλα από αυτήν υπάρχουν ίχνη λιθόστρωτου δρόμου.  Η ονομασία Καλές σημαίνει κάστρο. Η ονομασία Ξηρόβρυση ειναι τοπωνύμιο από μια παλιά βρύση που υπήρχε κοντά στην Παλαιά Εθνική Οδό και σήμερα είναι σκεπασμένη από την βλάστηση. 

ΝΟΜΟΣ: ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 

ΧΩΡΙΟ: ΠΕΡΙΣΤΕΡΩΝΑ

ΘΕΣΗ: ΚΑΛΕΣ Ή ΞΗΡΟΒΡΥΣΗ

ΥΨΟΜΕΤΡΟ: 50-62 ΜΕΤΡΑ 

ΧΡΟΝΟΛΟΓΗΣΗ: ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ (;)

ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΣΤΡΟΥ

     Το κάστρο Περιστερώνα βρίσκεται σε λόφο ακριβώς δίπλα από την λίμνη Βόλβη και συγκεκριμένα στο νοτιοδυτικό άκρο της λίμνης. Ο λόφος έχει απότομες πλαγιές από όλες τις μεριές. Σήμερα σώζονται ερείπια του περιβόλου του κάστρου με περίμετρο περί τα 300-350 μέτρα. Η δόμηση του τείχους αποτελείται από αργολιθοδομή με συνδετικό κονίαμα και τα ίχνη του είναι εμφανή σχεδόν σε όλο το μήκος της πορείας του.  Σε όλον τον χώρο υπάρχουν διάσπαρτα κεραμικά. 

      Η πιο ευπρόσβληπτη πλευρά του κάστρου ήταν η νότια. Σε αυτήν σώζεται και το πιο καλοδιατηρημένο τμήμα τείχους. Πρόκειται για τμήμα τείχους μήκους 5-6 μέτρων, ύψος 3 μέτρα και πάχος 1.30μ. Το τείχος αυτό βάσει των ερειπίων σχημάτιζε γωνία.  

 

ΤΕΙΧΟΣ ΝΟΤΙΑΣ ΜΕΡΙΑΣ (ΥΨΟΣ 3 ΜΕΤΡΑ)

ΝΟΤΙΟ ΤΕΙΧΟΣ (ΠΑΧΟΣ 1.30μ.)

ΚΑΤΟΨΗ ΝΟΤΙΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ
 (ΔΙΑΚΡΙΝΕΤΑΙ Η ΓΩΝΙΑ)

    Επίσης η νότια μεριά αποτελούσε και την κορυφή του κάστρου (υψόμετρο 62 μέτρα). Εκεί υπάρχει και κολωνάκι της Γ.Υ.Σ. (Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού). Δίπλα του υπάρχουν ερείπια τείχους με πάχος 1.5 μέτρο σε μικρό ύψος και όγκοι λίθοσωρών και τείχους που δείχνουν ότι υπήρχε κάποιο μεγάλο κτίσμα που έχει καταρρεύσει. 

Κορυφή κάστρου με τείχος πάχους 1.5 μέτρου. 

Όγκος τείχους που έχει καταρρεύσει. 

Ο ΛΟΦΟΣ ΑΠΟ ΝΟΤΙΑ ΜΕΡΙΑ 
(ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ Η ΒΟΛΒΗ)

     Στην δυτική πλευρά το τείχος έχει εμφανή ίχνη πορείας σε όλο το μήκος και σώζονται τμήματα σε μικρό ύψος (1-1.5 μέτρο).

Δυτικό τείχος (ύψος 1.5 μέτρο).

Δυτικό τείχος (ύψος 1 μέτρο).

Δυτικό τείχος στο ύψος των θεμελίων. 

   Στην βόρεια μεριά που είναι αρκετά επικλινής, το τείχος δεν είναι εμφανές και έχει σκεπαστεί από την βλάστηση. Οι  υπώρειες της πλευράς αυτής βρέχονται από τα νερά της λίμνης Βόλβης. Αυτό που ξεχωρίζει περισσότερο είναι ένα σωζόμενο τμήμα τείχους στην βορειοανατολική γωνία, όπου το έδαφος έχει υποστεί καθίζηση. Συγκεκριμένα πρόκειται για βράχο που έχει αποκολληθεί και πάνω σε αυτόν υπάρχει τμήμα τείχους κολλημένο που άντεξε την φθορά του χρόνου. Πρόκειται για γωνία τείχους με πάχος 70 εκατοστά. 

Η απότομη νότια πλευρά. Κάτω φαίνονται τα νερά της Βόλβης. 

Αποκόλλημενος βράχος της ΒΑ γωνίας με σωζόμενο τμήμα τείχους επάνω του. 

Η γωνιά που σχηματίζει το τείχος (πάχος 70 εκ.)

Ακριβώς δίπλα από τον αποκόλλημενο βράχο, υπάρχει τμήμα τείχους σκεπασμένο από την βλάστηση με ίδιο πάχος (70 εκ.)

   Όπως προαναφέρθηκε κάτω από την βόρεια πλευρά βρίσκεται η όχθη της Βόλβης. Επί της ακτής υπάρχουν κτίσματα με αποτελούμενα από αργολιθοδομή με ασβεστοκονίαμα, τα οποία φαίνεται να συνεχίζουν εντός των νερών. 

Ερείπια κτίσματος που εισέρχεται στα νερά της λίμνης. 

      Στην βορειοανατολική γωνία υπάρχει τμήμα  τείχους που πιθανόν ήταν μία πύλη του κάστρου. Πρόκειται για τείχος με άνοιγμα 1.3 μέτρα και ύψος περίπου 1.20μ. 

Πύλη κάστρου (;) βορειοανατολικής γωνίας.

    Στην ανατολική μεριά σώζονται λιγοστά τμήματα τείχους σε χαμηλό ύψος. Επίσης στο μέσο περίπου της ανατολικής πλευράς υπάρχουν ερείπια τείχους που προεξέχουν κάθετα κατά 3-3.5 μέτρα. Αυτά είναι πιθανόν λείψανα πύργου. Μέγιστο ύψος 2.2 μέτρα. 

Ανατολικό τείχος

Ερείπια πύργου (;) δυτικής πλευράς.

ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΣΤΡΟΥ

   

 Αμέσως νοτιοανατολικά του κάστρου υπάρχει μια μεγάλη καλλιεργήσιμη έκταση με περίμετρο περίπου 900 μέτρων. Στην έκταση αυτή σώζεται τείχος από την νότια  και δυτική πλευρά. Το τείχος ομοίως αποτελείται από αργολιθοδομή με ασβεστοκονίαμα. Τείχος σώζεται πιθανόν και ανατολική πλευρά, αλλά δεν ήταν δυνατή η επιτόπια έρευνα στο σημείο ένεκα παρακείμενης στάνης με σκυλιά και ζώα. Το τείχος αυτό μας υπέδειξε βοσκός της περιοχής και μας δήλωσε ότι εντός της έκτασης αυτής γνωρίζει ότι υπήρχε παλιός οικισμός. 

Τείχος νότιας μεριάς οικισμού.

Θεμέλια τείχους δυτικής πλευράς οικισμού. 

     Αμέσως νότια του νότιου τείχους του οικισμού πάνω στο σύγχρονο χωματόδρομο, υπάρχουν ίχνη λιθόστρωτου δρόμου τα οποία μας υπέδειξε επίσης ο ίδιος βοσκός. Ίχνη λιθόστρωτου δρόμου υπάρχουν και σε άλλο σημείο και συγκεκριμένα μισό χιλιόμετρα ανατολικά στον ίδιο χωματόδρομο. 

ΙΧΝΗ ΛΙΘΟΣΤΡΩΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ

ΧΑΡΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

ΙΧΝΗ ΛΙΘΟΣΤΡΩΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ 500 ΜΕΤΡΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ.

ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΗ ΚΑΣΤΡΟΥ-ΟΙΚΙΣΜΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΑ 

     Άγνωστη η ιστορία του εν λόγω κάστρου.  Από την Αρχαιολογία αναφέρεται ότι στην θέση αυτή έχουμε οχυρή εγκατάσταση  πιθανόν βυζαντινών χρόνων. Από την βιβλιογραφία το μόνο που γνωρίζουμε για την περιοχή είναι ότι η Περιστερώνα αναφέρεται ως χωριό τον 15ο-16ο αιώνα με ονομασία "Ογκρέκ Μπουγιούκ ή Ογκρέκ Κιουτσούκ" ως υπαγόμενο στα χωριά των Γιουρούκων του Ναρχιγιέ Παραζγιάχ. Τον 17ο-18ο αιώνα καταγράφεται ως μουσουλμανικός οικισμός με την ονομασία Ογκρέκ. Το 1927 μετονομάστηκε σε Περιστερώνα. 

        Από την άλλη πλευρά έχουμε ένα κάστρο που η τειχοδομία του παραπέμπει εμφανώς στην βυζαντινή περίοδο (αργολιθοδομή με ασβεστοκονίαμα). Ταυτόχρονα έχουμε μια μεγάλη έκταση με περίβολο που παραπέμπει σε οχυρωμένο οικισμό και ακριβώς από δίπλα ίχνη λιθόστρωτου δρόμου. Από το σημείο γνωρίζουμε κιόλας αλλά με επιφύλαξη, ότι περνούσε η Εγνατία οδός (Via Egnatia), κατά μήκος της οποίας υπήρχαν φρούρια/σταθμοί ανεφοδιασμού που αναφέρονται στα ρωμαϊκά οδοιπορικά. Ότι και να ειπωθεί όμως θα είναι εικασία εφόσον δεν υπάρχει αρχαιολογική ανασκαφή που θα δώσει στοιχεία για την χρονολόγηση του κάστρου. Όπως και να έχει, το κάστρο Περιστερώνα είναι μια οχυρωμένη θέση που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ 

     Η προσέγγιση για το κάστρο είναι αρκετά εύκολη, αφού βάτος χωματόδρομος που ξεκινά από το χωριό, οδηγεί κάτω ακριβώς από το κάστρο. Συγκεκριμένα μέσα από το χωριό ακολουθούμε χωματόδρομο με ανατολική κατεύθυνση προς την λίμνη που σε δύο χιλιόμετρα μας οδηγεί ακριβώς κάτω από την βόρεια πλευρά του κάστρου. Βλέπε σχετικό χάρτη παρακάτω: 

ΧΑΡΤΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

   Το ακριβές σημείο του κάστρου, φαίνεται τέρμα κάτω σε χάρτη Google κάνοντας κλικ στο σημείο που αναγράφει: Τόπος

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

  Τοπογραφία Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Βόλβης, Α. Τοκμακίδου-Π. Φωτιάδης,  Τεκμήρια Ιστορίας στον Δήμο Βόλβης (Αφιέρωμα στα 40 χρόνια προσφοράς του καθηγητή Νικολάου Μουτσόπουλου στην γη της Μυγδονίας, Πρακτικά Ημερίδας, Θεσσαλονίκη 2019, σελίδες: 148-149.